Ιωάννου του Χρυσοστόμου: Εκείνο το Δείπνο
Πρέπει να πιστέψετε ότι και τώρα, όταν τελούμε τη θεία Λειτουργία και κοινωνούμε, είναι εκείνο το δείπνο, ο Μυστικός Δείπνος, κατά τον οποίο ο ίδιος ο Κύριος
Ιησούς παρίστατο. Τίποτε μάλιστα δεν κάνει το σημερινό δείπνο υποδεέστερο εκείνου. Ούτε να σκεφτούμε ότι τάχα αυτό, το δικό μας σημερινό, το ετοιμάζει άνθρωπος, εκείνο δε ο Κύριος. Αλλά και εκείνο και αυτό ο ίδιος, ο Κύριος τα προσφέρει.
Όταν λοιπόν δεις να σου προσφέρονται τα ιερά και τίμια δώρα, μη θεωρείσεις ότι αυτό το κάνει ο ιερέας, αλλά να βλέπεις, ότι του Θεού είναι το χέρι που προτείνεται…
Διότι εκείνος που έδωσε το μεγαλύτερο, δηλαδή που παρέδωσε τον εαυτό του για τη σωτηρία των ανθρώπων, πολύ περισσότερο δε θα απαξιώσει να σου μεταδώσει το Σώμα του.
Ας ακούσουμε λοιπόν και ιερείς και πλήρωμα της Εκκλησίας, ποιά μεγάλη δωρεά αξιωθήκαμε. Να ακούσουμε και να τρομάξουμε. Μας έδωσε ο Κύριος να χορτάσουμε με τις αγίες σάρκες του, τον ίδιο τον εαυτό του μας έδωσε θυσιασμένο. Ποια θα είναι η απολογία μας, εάν, ενώ με τέτοια αγία τροφή τρεφόμαστε, σε τόσα πολλά και μεγάλα αμαρτάνουμε; Όταν, ενώ εσθίουμε (κοινωνούμε) Αμνό, γινόμαστε λύκοι; Όταν ενώ ενωνόμαστε με πρόβατο, και τους λέοντες ακόμη ξεπερνούμε;
Υμνολογική εκλογή.
Απολυτίκιον ήχος πλ. δ’
Ότε οι ένδοξοι Μαθηταί, εν τώ νιπτήρι τού Δείπνου εφωτίζοντο, τότε Ιούδας ο δυσσεβής, φιλαργυρίαν νοσήσας εσκοτίζετο, καί ανόμοις κριταίς, σέ τόν δίκαιον Κριτήν παραδίδωσι. Βλέπε χρημάτων εραστά, τόν διά ταύτα αγχόνη χρησάμενον, φεύγε ακόρεστον ψυχήν τήν Διδασκάλω τοιαύτα τολμήσασαν. Ο περί πάντας αγαθός, Κύριε δόξα σοι.
ΑΠΟΔΟΣΗ
Όταν οι ένδοξοι μαθητές του Κυρίου το βράδυ του Μυστικού Δείπνου με την τελετουργία του νιπτήρος, φωτιζόνταν μέσα στην ψυχή τους, τότε δυστυχώς ο Ιούδας που ήταν δυσεβής, αρρώστησε από την φιλαργυρία του, και σκοτάδι σκέπασε το πνεύμα του. Ετρεξε και παρέδωσε στους ανόμους κριτές, στο συμβούλιο των Ιουδαίων, Εσένα τον δίκαιο κριτή. Πρόσεξε, λοιπόν εσύ που αγαπάς τα χρήματα, αυτόν που εξ αιτίας τους κατήντησε στην αγχόνη. Φεύγε μακρυά από την αχόρταγη ψυχή, που τόλμησε αυτά τα φοβερά στον Διδάσκαλο. Κύριε, Εσύ που είσαι αγαθός για όλους, σε Σένα ανήκει η δόξα.
Κοντάκιον Ήχος β’
Τά άνω ζητών
Τόν άρτον λαβών, εις χείρας ο προδότης, κρυφίως αυτάς, εκτείνει καί λαμβάνει, τήν τιμήν τού πλάσαντος, ταίς οικείαις χερσί τόν άνθρωπον, καί αδιόρθωτος έμεινεν, Ιούδας ο δούλος καί δόλιος.
Απόδοση.
Αφού πήρε στα χέρια του ο προδότης τον άρτο του δείπνου, τα ίδια χέρια απλώνει κρυφά και εισπράττει την τιμή της προδοσίας του Κύριου, που έπλασε τον άνθρωπο με τα ίδια Του τα χέρια. Αλλά έμεινε αδιόρθωτος ο Ιούδας που ήταν και δούλος των χρημάτων αλλά και δόλιος.
Ο Οίκος
Τή μυστική εν φόβω τραπέζη, προσεγγίσαντες πάντες, καθαραίς ταίς ψυχαίς, τόν άρτον υποδεξώμεθα, συμπαραμένοντες τώ Δεσπότη, ίνα ίδωμεν τούς πόδας πώς απονίπτει τών Μαθητών, καί εκμάσσει τώ λεντίω, καί ποιήσωμεν ώσπερ κατίδωμεν, αλλήλοις υποταγέντες, καί αλλήλων τούς πόδας εκπλύνοντες’ αυτός γάρ ο Χριστός ούτως εκέλευσε, τοίς αυτού Μαθηταίς ως προέφησεν, αλλ’ ουκ ήκουσεν, Ιούδας ο δούλος καί δόλιος.
Απόδοση.
Αφού πλησιάσουμε με φόβο την μυστική τράπεζα με καθαρές της ψυχές, ας υποδεχθούμε τον Αρτο, και ας μείνουμε κοντά στον Δεσπότη Χριστό, για να δούμε πως θα πλύνει τα ποδια των μαθητών, και πώς τα σκουπίζει με το λέντιο. Όπως είδαμε έτσι ακριβώς οφείλουμε να κάνουμε, με το να υποτασσόμαστε δηλ. ο ένας στον άλλον, και να πλύνουμε ο ένας τα πόδια του άλλου. Ο ίδιος ο Χριστός έτσι διέταξε τους μαθητές Του, όπως το είχε πει εκ των προτέρων. Αλλά όμως δεν Τον άκουσε ο Ιούδας, που ήταν και δούλος και δόλιος.
Συναξάριον
Τή αγία καί μεγάλη Πέμπτη, οι τά πάντα καλώς διαταξάμενοι θείοι Πατέρες, αλληλοδιαδόχως έκ τε τών θείων Αποστόλων, καί τών ιερών Ευαγγελίων, παραδεδώκασιν ημίν τέσσαρά τινα εορτάζειν, τόν ιερόν Νιπτήρα, τόν μυστικόν Δείπνον (δηλαδή τήν παράδοσιν τών καθ’ ημάς φρικτών Μυστηρίων), τήν υπερφυά Προσευχήν, καί τήν Προδοσίαν αυτήν.
Στίχοι εις τόν Ιερόν Νιπτήρα
• Νίπτει Μαθητών εσπέρας Θεός πόδας,
• Ού πούς πατών ήν εις Εδέμ δείλης πάλαι.
•
Εις τόν Μυστικον Δείπνον
• Διπλούς ο Δείπνος, Πάσχα γάρ νόμου φέρει,
• Καί Πάσχα καινόν, Αίμα. Σώμα Δεσπότου.
•
Εις τήν υπερφυά Προσευχήν
• Προσεύχη, καί φόβητρα, θρόμβοι αιμάτων,
• Χριστέ, προσώπου, παραιτούμενος δήθεν
• θάνατον, εχθρόν εν τούτοις φενακίζων.
•
Εις τήν Προδοσίαν
• Τί δεί μαχαιρών, τί ξύλων λαοπλάνοι,
• Πρός τό θανείν πρόθυμον εις Κόσμου λύτρον.
Τή αφάτω σου ευσπλαγχνία, Χριστέ ο Θεός ημών, ελέησον ημάς. Αμήν.
Απόδοση.
Κατά την Αγία και Μεγάλη πέμπτη οι θείοι πατέρες της Εκκλησίας μας, που έχουν ορίσει καλα όλα τα της Εκκλησίας, μας παρέδωκαν με βάση την διδασκαλία των αγίων αποστόλων από τα Αγια Ευαγγέλια, να εορτάζουμε τέσσερα Σωτηριώδη γεγονώτα: τον ιερό νιπτήρα, τον Μυστικό Δείπνο, δηλαδη την παράδοση του φρικτού μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, την υπερφυή και θαυμαστή προσευχή του Κυρίου και την προδοσία.
ΣΤΙΧΟΙ
Εις τον ιερόν νιπτήρα:
Ο Θεός νίπτει το εσπέρας τα πόδια των μαθητών του
Του οποίου τα πόδια πατούσαν στην Εδέμ κατα το δειλινό παλαιά.
Στον Μυστικό Δείπνο:
Είναι διπλός ο Δείπνος, γιατί παρουσιάζει και το νομικό πάσχα των Ιουδαίων, αλλά και το νέο, που μας προσφέρει το Αίμα και το Σώμα του Δεσπότου.
Στην υπερφυά προσευχή:
Προσεύχεσαι, Κύριε, και θρόμβοι αιμάτων παρουσιάζονται. Οανθρώπινος φοβος ζη΄τα να παρέλθει το ποτήριο του θανάτου. Αλλά με όλα αυτά τον εχθρό απατάς.
Στην προδοσία:
Τι χρειάζονται τα μαχαίρια και τα ξύλα, λαοπλάνοι? Αφου ο Χριστός έρχεται με τη θέληση Του να προσφέρει τον εαυτό ΤΟΥ, για να λυτρωθεί ο άνθρωπος.
Με την ανείπωτη ευσπλαχνία Σου, Χριστέ ο Θεός, ελέησε και σώσε μας.
Εις τον στίχον των αίνων του όρθρου.
Δόξα. Ηχος Πλ. Δ.
Ο τρόπος σου δολιότητος γέμει, παράνομε Ιούδα’ νοσών γάρ φιλαργυρίαν, εκέρδησας μισανθρωπίαν. Ει γάρ πλούτον ηγάπας, τί τώ περί πτωχείας διδάσκοντι εφοίτας; ει δέ καί εφίλεις, ίνα τί επώλεις τόν ατίμητον, προδιδούς εις μιαιφονίαν. Φρίξον ήλιε, στέναξον η γή, καί κλονουμένη βόησον. Ανεξίκακε Κύριε δόξα σοι.
ΑΠΟΔΟΣΗ
Οτρόπος που κινείσαι είναι γεμάτος από δολιότητα και πονηριά παράνομε Ιούδα. Επειδή ήσουν άρρωστος από την φιλαργυρία, κέρδισες μισανθρωπία. Αν τον πλούτο αγαπούσες, γιατί πηγαινες κοντά σε Αυτόν που εδίδασκε περί πτωχείας? Αν Αυτόν αγαπούσες, γιατί πώλησες τον ατίμητον προδίδοντας Τον, για να τον φονεύσουν με το χειρότερο τρόπο? Φρίξε, ήλιε, στέναξε και εσύ γη, καικαθώς θα σείεσαι και θα κλονίζεσαι φώναξε με βοή: Δόξα σε Σένα, Κύριε, που είσαι αννεξίκακος.
Καί νύν… Ήχος πλ. α’
Μυσταγωγών σου Κύριε τούς Μαθητάς, εδίδασκες λέγων. Ώ φίλοι, οράτε, μηδείς υμάς χωρίσει μου φόβος, ει γάρ πάσχω, αλλ’ υπέρ τού Κόσμου. Μή ούν σκανδαλίζεσθε εν εμοί, ου γάρ ήλθον διακονηθήναι, αλλά διακονήσαι, καί δούναι τήν ψυχήν μου, λύτρον υπέρ τού Κόσμου. Ει ούν υμείς φίλοι μου εστέ, εμέ μιμείσθε, ο θέλων πρώτος είναι, έστω έσχατος, ο δεσπότης, ως ο διάκονος. Μείνατε εν εμοί, ίνα βότρυν φέρητε’ Εγώ γάρ ειμι τής ζωής η άμπελος.
Απόδοση.
Παρουσιάζοντας, Κύριε, τα μυςστήριά Σου στουςμαθητές Σου, τους δίδασκες λέγοντας: Ω φίλοι και αγαπητοί μου, προσέξτε να μην σας χωρίσει από Εμένα κανένας φόβος, γιατί και αν πάσχω και υποφέρω, όλα αυτά γίνονται για τη σωτηρία του ανθρώπου και του κόσμου. Μη λοιπόν σκανδαλίζεσθε με όσα βλέπετε να γίνονται σε Μένα, γιατί δεν ήλθα για να με υπηρετούν αλλά για να υπηρετώ και να δώσω τη ζωή Μου λύτρο για όλο τον κόσμο.
Εάν πράγματι, εσείς είστε φίλοι Μου, να με μιμηθείτε. Όποιος δηλ. θέλει να είναι πρώτος, ας είναι ο τελευταίος από όλους. Ο προϊστάμενος ας γίνει σαν τον «υπάλληλο». Μείνετε λοιπόν ενωμένοι μαζί μου, για να καρποφορήσετε στην ζωή σας, γιατί Ε΄γώ είμαι το αμπέλι της πραγματικής Ζωής.
Απόδοση, Μοναχής Θεοδοσίας.
