Η Βασιλόπιτα, κατά το ελληνικό έθιμο, κόβεται κατά τη διάρκεια οικογενειακής συγκεντρώσεως, την πρώτη ημέρα κάθε νέου έτους κυρίως μετά από οικογενειακό τραπέζι, το οποίο ακολουθεί η “τελετή” της κοπής της. Τότε προσκομίζεται η Βασιλόπιτα στο τραπέζι όπου ο νοικοκύρης αφού την σταυρώσει με το μαχαίρι τρεις φορές αρχίζει να τη κόβει σε τριγωνικά κομμάτια, προσφερόμενα σε κάθε ένα παριστάμενο μέλος της οικογένειας ή φίλων και συγγενών με πρώτο κομμάτι του σπιτιού (ή του Χριστού, της Παναγίας, και του Μεγάλου Βασιλείου, του σπιτονοικοκύρη, της σπιτονοικοκυράς και των άλλων παρισταμένων κατά τάξη συγγένειας και ηλικία με τελευταίο το κομμάτι του φτωχού ή πάλι του σπιτιού, χωρίς βέβαια να λησμονούνται τυχόν μετανάστες, ασθενείς και άλλα πρόσωπα της οικογένειας που για διάφορους λόγους δεν παρίστανται. Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να κοπεί κομμάτι “για την εταιρεία”, “για το μαγαζί” κ.λ.π..
Το κόψιμο της Βασιλόπιτας μπορεί να γίνεται και τις άλλες μέρες του “Δωδεκαήμερου” των εορτών. Υπουργεία, γραφεία και σύλλογοι μπορεί να κόβουν βασιλόπιτες μέχρι και το μήνα Φεβρουάριο.
Η ιστορία της
Το έθιμο της βασιλόπιτας φαίνεται πως είναι πολύ παλαιό. Προέρχεται από εκείνο το τελούμενο στην αρχαία ελληνική εορτή των « Κρονίων» (και αργότερα των ρωμαϊκών «Σατουρναλίων») που παρέλαβαν οι Φράγκοι. Από τον Μέγα Βασίλειο προήλθε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στην πίτα και της ανακήρυξης ως «τυχερού της βραδιάς» αυτού που το έβρισκε. Ο Μέγας Βασίλειος σύμφωνα με την παράδοση για να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι, εντός των οποίων τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη του εκκλησιασμού. Κατά άλλο έθιμο, αντί νομίσματος, έβαζαν φασόλι και αυτόν που το έβρισκε τον αποκαλούσαν “φασουλοβασιλιά”.
Ορθόδοξη θρησκευτική παράδοση
Πέρα όμως αυτού του φράγκικου εθίμου, που επικράτησε στην Ευρώπη, υπάρχει και μία εκκλησιαστική παράδοση που συνδέεται και με την προσωπικότητα του Μεγάλου Βασιλείου, του οποίου η μνήμη άλλωστε τιμάται την πρώτη κάθε έτους. Κατά την θρησκευτική λοιπόν παράδοση, κάποτε στην Καισαρεία της Καππαδοκίας τη Μικρά Ασία όπου επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος, ήλθε να την καταλάβει ο Έπαρχος της Καππαδοκίας με πρόθεση να τη λεηλατήσει. Τότε ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε από τους πλούσιους της πόλης του να μαζέψουν ότι χρυσαφικά μπορούσαν προκειμένου να τα παραδώσει ως “λύτρα” στον επερχόμενο κατακτητή. Πράγματι συγκεντρώθηκαν πολλά τιμαλφή. Κατά την παράδοση όμως είτε επειδή μετάνιωσε ο έπαρχος, είτε (κατ΄ άλλους), από θαύμα του Αγίου Μερκουρίου με πλήθος Αγγέλων απομακρύνθηκε ο επιτιθέμενος στρατός του, ο Έπαρχος απάλλαξε την πόλη από επικείμενη καταστροφή.
Προκειμένου όμως ο Μέγας Βασίλειος να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι εντός των οποίων τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη ημέρα, μετά το πέρας του εκκλησιασμού. Το γεγονός αυτό απέληξε σε διπλή χαρά: αφενός μεν από την αποφυγή της καταστροφής της πόλεως, αφετέρου δε από το εντυπωσιακό του εγχειρήματος και γι’ αυτό συνεχίσθηκε η παράδοση αυτή κατά την μνήμη της ημέρας του θανάτου του (εορτή του Αγίου Μεγάλου Βασιλείου).
Όποιος λοιπόν, κατά το κόψιμο της Βασιλόπιτας, πετυχένει το φλουρί, σύμφωνα μέ την Παράδοσή μας, έχει την προστασία και τις ιδιαίτερες εύλογίες του Αγίου Βασιλείου στη ζωή του!
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Βικιπαίδεια
