Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Συνάντηση με μια παρέα πέντε νέων παιδιών στον χώρο του γραφείου μου. Βιβλιοθήκες δεξιά και αριστερά, τηλέφωνα, κεράσματα κ.λπ., χώρος ενός διοικητικού προϊσταμένου. Αυτό είναι ένα γραφείο. Ήταν λάθος επιλογή! Οι καλές και πηγαίες συζητήσεις θέλουν πιο ουδέτερους χώρους, πιο φιλικούς, πιο αυθεντικούς , όχι στημένους, πιο χαλαρές συνθήκες. Πρέπει και το περιβάλλον να μιλάει.
Ο ένας, φοιτητής της Νομικής. Μαλλιά σγουρά. καστανόξανθα, ανακατεμένα. Στο δεξί του χέρι διακριτικό τατουάζ. Ρούχα casual (κάζουαλ). Όψη ελαφρά αγριεμένη. Λίγο ψυχρός στο ύφος. Μάλλον τον έφεραν οι άλλοι, δεν ήρθε από μόνος του. Κάπως εκτός κλίματος. Δεν είχε ξαναμιλήσει με παπά. Δεν ήξερε και πώς να με προσφωνήσει. Σιγά-σιγά μπήκε στη συζήτηση και μάλιστα με ενδιαφέρον. Το όνομά του Θάνος. Σκεπτόμενος τύπος, χωρίς όμως εμφανή κουλτούρα. Μυαλό νομικίστικο. Όχι πολύ διαβασμένος.
Μαζί μια κοπέλα κοντά στα εικοσιπέντε, η Μαρίτα, απόφοιτος Πολυτεχνείου, με εμφάνιση ανεπιτήδευτη. Αμακιγιάριστη. Διακριτικά τρυπημένη μύτη με ένα διαμαντάκι. Παρουσία συμπαθέστατη και ευγενική. Μάτια διαπεραστικά. Βλέμμα διεισδυτικό, λίγο καταθλιπτικό. Το ενδιαφέρον της για τη συνάντηση εμφανές. Εικόνα διψασμένης ψυχής. Μου φάνηκε ευαίσθητη. Ενώ είχε ένεση στις ερωτήσεις, δεν ανοίχθηκε πολύ. Πάντως σκεπτόμενος και ελεύθερος άνθρωπος.
Ο τρίτος, Δήμος στο όνομα, με σπουδές στο εξωτερικό, σαφώς κάτω των τριάντα. Στυλ κοσμοπολίτικο. Φωνή βαριά. Ομιλία δυναμική. Δείχνει σπιρτόζος και αρκετά σίγουρος και με ιδέα μάλλον για τον εαυτό του. Σύντομα συνειδητοποιώ ότι μεγάλωσε σε θρησκευόμενη οικογένεια, καταπιέστηκε, απέρριψε το παρελθόν του, φαίνεται όμως να μην μπορεί να απαλλαγεί από την πικρία και τα απωθημένα του. Λίγο επιθετικός στις παρεμβάσεις του. Επικρατεί η περιέργεια παρά η δίψα στην όλη στάση και συμμετοχή του στη συνάντηση. Κουβαλάει και αρκετό θυμό μέσα του. Κάπου-κάπου τον εκφράζει.
Ωραία παρεούλα. Ζωντανά παιδιά. Ειλικρινής και καθαρή παρουσία. Νομίζω εκφράζονται ελεύθερα. Με την Εκκλησία όχι καλές σχέσεις. Μάλλον όχι σχέση. Αντιδρούν σε πολλά, την αρνούνται ως παρουσία, ελπίδα και ανάγκη. Η αντίληψή τους σαφώς αντιεκκλησιαστική. Δείχνουν σίγουροι για την αδιαφορία τους. Θεωρώ πως απορρίπτουν κάτι που κι εγώ απορρίπτω, με τη διαφορά ότι αυτοί το ονομάζουν εκκλησία , ενώ εγώ όχι. Δεν τους πολυενδιαφέρει και ο Θεός. Δηλώνουν όχι ακριβώς άθεοι, αλλά μάλλον άπιστοι ή ίσως αγνωστικιστές, που δεν τους απασχολεί το θέμα. Είμαι σίγουρος πως έχουν αρνητικές προκαταλήψεις και εσφαλμένη εικόνα.
Μαζί τους δύο φίλοι τους, συμπληρώνουν την ομάδα. Ο Άγγελος με εμφανή εκκλησιαστική αγωγή, παιδί συμμαζεμένο, γνωρίζει την εκκλησιαστική διάλεκτο, με προσεκτικές κινήσεις, με σεβασμό αλλά χωρίς φόβο, παριστάνει λίγο και τον άνετο, ξέρει όμως πότε να ανοίγει το στόμα του και πότε να σιωπά. Και αυτός του Πολυτεχνείου. Κομπιουτεράς με μυαλό κοφτερό και πειθαρχημένη σκέψη. Δεν συμμετέχει και πολύ στη συζήτηση. Παρακολουθεί όμως καλοσυνάτα. Λίγο ρηχός τύπος, που εμφανίζεται ως της Εκκλησίας. Δεν ξέρω πόσο το καταλαβαίνει αυτό. Πάντως ο υποστηρίζει. Μοιάζει σαν να θέλει να πείσει τους άλλους για τον Θεό.
Την ομάδα κλείνει μια κοπέλα απόφοιτος της Δραματικής Σχολής , λίγο μεγαλύτερη από τους άλλους, πρώην άθεη, τώρα δηλώνει πιστή. Και το κάνει με πολύ ενθουσιασμό και καμάρι. Χωρίς όμως να την έχει καθόλου πατήσει ο οδοστρωτήρας του καθωσπρεπισμού και της συντηρητικότητας. Το όνομά της Έλενα. Οι κινήσεις, τα λόγια, οι εκφράσεις, η εικόνα, η οργάνωση της σκέψης δεν παραπέμπουν σε άτομο της Εκκλησίας. Πρέπει να έχει δουλεμένη την προβληματική της, με ελευθερία αναρχικού και ζωντάνια διψασμένου και ψαγμένου ατόμου. Και πολλές άλλου τύπου απορίες. Αυτή δεν ψάχνει την πίστη, την έχει μέσα της. Φαίνεται όμως πως θέλει να την ζήσει. Δεν προσποιείται καθόλου. Έχει και άλλες αναζητήσεις. Παρά ταύτα, δένει πολύ καλά με τους υπόλοιπους. Μπορεί και επικοινωνεί ικανοποιητικά μαζί τους.
Οι πρώτοι με πλησιάζουν όχι τόσο από αναζήτηση Θεού όσο από περιέργεια. Οι δύο τελευταίοι τους μίλησαν για την πορεία μου και τους φάνηκε ενδιαφέρουσα η περίπτωσή μου. Διαβλέπω ότι ο Θάνος και ο Δήμος θέλουν κάπως να με αμφισβητήσουν , λίγο να με προκαλέσουν. Τους δέχομαι με πολλή χαρά και διάθεση, όχι να τους πείσω για κάτι όσο να μοιραστώ μαζί τους ό, τι εγώ βαθιά αγαπώ, και διψώντας ταυτόχρονα για το ανταπόδομα του δικού τους άγνωστου σε μένα θησαυρού. Δεν θα ήθελα η συζήτηση να εξελιχθεί σε εγωιστική αντιπαράθεση. Από την πρώτη στιγμή διαπιστώνω ότι όλοι τους είναι ανοιχτοί στο καινούριο. Ακόμη και ο… ευλαβής, ο Άγγελος! Αυτός υποστηρίζει την Εκκλησία και έχει τη φόρτιση αυτού που θέλει να πείσει. Λίγο οι ερωτήσεις του είναι για να ακούσουν οι άλλοι, όχι αυτός. Αυτός αισθάνεται ότι τα έχει λυμένα τα υπαρξιακά του. Διότι είναι της Εκκλησίας… Ίσως έτσι να νομίζει ο καημένος. Εκτός αν τον αδικώ.
Παραθέτω τον διάλογο μαζί με τα ονόματα, χωρίς ωστόσο να έχει και μεγάλη σημασία από ποιον προέρχεται η κάθε ερώτηση η παρέμβαση.
Ύστερα από την αρχική γνωριμία και το σπάσιμο της πρώτης αμηχανίας, τον λόγο παίρνει η Μαρίτα. Δεν το περίμενα. Νόμιζα ότι ο Άγγελος θα έδινε την πρώτη αφορμή. Κανέναν τους δεν γνώριζα από προηγουμένως, αλλά αυτός φαινόταν πιο οικείος με τον εκκλησιαστικό χώρο. Επίσης αυτός είχε κανονίσει και την συνάντηση. Ευτυχώς όμως που βρήκε το θάρρος η Μαρίτα και αρκετά ελεύθερα αυτή άνοιξε τη συζήτηση. Αυτό διαφύλαξε την αυθεντικότητα της όλης ατμόσφαιρας.
Θεός στη ζωή μου; Γιατί;
Μαρίτα (1): Χαιρόμαστε πολύ που σας γνωρίζουμε, και σας ευχαριστούμε που μας δεχθήκατε. Εμείς δεν είμαστε της Εκκλησίας, δεν ασχολούμαστε πολύ με αυτά, αν και εγώ τουλάχιστον ψάχνομαι λιγάκι. Έχουμε όμως ακούσει για σας, παρακολουθήσαμε δύο τηλεοπτικές σας συνεντεύξεις, ψάξαμε στο διαδίκτυο και θα θέλαμε να σας γνωρίσουμε. Μας έχει παραξενέψει η πορεία σας. Έχετε σπουδάσει στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, θα μπορούσατε να είχατε εξασφαλισμένη μια εντυπωσιακή ακαδημαϊκή και επιστημονική καριέρα και τελικά επιλέξατε τον δρόμο της Εκκλησίας. Αν δεν είμαστε αδιάκριτοι, πώς έγινε αυτό; πόσο δύσκολη ήταν η επιλογή και κατά πόσον αμφιβάλλετε για την ορθότητά της τώρα;
Απ.: Κατ’ αρχήν, κι εγώ χαίρομαι πολύ που σας γνωρίζω, και σας ευχαριστώ και για την πρωτοβουλία της γνωριμίας μας και για την εμφανή ειλικρίνειά σας. Θα ήθελα όμως από την αρχή να σας πω να μην περιμένετε να σας μιλήσω με επιχειρήματα, αποδείξεις, γνώσεις και άλλα παράγωγα του μυαλού και της μόρφωσης. Εγώ την καρδιά μου θα σας ανοίξω. Αυτό ξέρω. Ούτε να σας πίσω θέλω ούτε και να σας σώσω μπορώ.
Μαρίτα(2): Κι εμείς αυτό θέλουμε, να γνωρίσουμε και πως σκέπτεστε, αλλά κυρίως ποιος είστε.
Απ. : Ωραία. Θα ήθελα όμως να μη μιλήσω για τον εαυτό μου. Δεν υπάρχει λόγος για κάτι τέτοιο. Αλλά μπορώ να μιλήσω από τον εαυτό μου. Το όριο ανάμεσα στα δύο δεν είναι πάντα ευδιάκριτο. Το φρόνημα όμως είναι που κάνει σαφή τη διαφορά. Ε! Δεν συγκρίνεται το μυστήριο του Θεού ούτε με το μεγαλείο του σύμπαντος ούτε με τη σοφία του βιολογικού ανθρώπου ούτε με τα εντυπωσιακότερα τεχνολογικά επιτεύγματα. Αν η επιστήμη και η έρευνα είναι απόλαυση, η πλήρης αφιέρωση στην Εκκλησία είναι μαγεία και έκσταση, είναι ζωή. Πώς λοιπόν να αμφιβάλλω για την ορθότητα της απόφασής μου; Ούτε ένα δευτερόλεπτο δεν μου συνέβη κάτι τέτοιο. Η σύγκριση του ενός με το άλλο είναι αναμφισβήτητα υπέρ της Εκκλησίας. Αν ο Θεός υπάρχει- και φυσικά υπάρχει- τότε τι είναι ανώτερο; η κοινωνία με το πρόσωπό Του ή η μελέτη των έργων Του; η Εκκλησία ή η επιστήμη;
Μαρίτα(3) : Επιτρέψτε μου να αλλάξω λίγο την ερώτησή μου. Πιστεύετε ότι η επιστήμη μπορεί να συμπληρώνει τη θρησκεία ή εξ ορισμού την αντιμάχεται;
Απ. : Η επιστήμη μπορεί να βρίσκεται σε αντίθεση με διάφορες θρησκευτικές αντιλήψεις. Αυτό οφείλεται είτε σε λάθη και υπερβολές της πρώτης είτε σε πλάνες της θρησκευτικής προσέγγισης. Αν όμως η επιστήμη βασίζεται στην ανακάλυψη της αλήθειας του Θεού, τότε που βρίσκεται το πρόβλημα; Τα προβλήματα ανακύπτουν, όταν η επιστήμη κυριαρχείται από αλαζονεία και η θρησκευτική αντίληψη από στενότητα.
Όσο για το τελευταίο ερώτημα, η επιστήμη δεν συμπληρώνει την θρησκεία, δηλαδή την αλήθεια του Θεού. Ο Θεός δεν χρειάζεται συμπληρώματα. Αντίθετα, η πίστη στο Θεό ολοκληρώνει την επιστημονική γνώση. Είναι τόσο αληθινό αυτό που σας λέω! Η επιστήμη μοιάζει με ένα αεροπλάνο που ταξιδεύει μεν με μεγάλη ταχύτητα αλλά στην ατμόσφαιρα, χαμηλά, ενώ η πίστη είναι ταξίδι με πύραυλο στο άπειρο. Δεν συγκρίνεται το δεύτερο με το πρώτο. Εγώ στην επιστήμη βρήκα τα όριά μου, ενώ στην Εκκλησία ζω την ελευθερία μου. Αυτά για μένα. Πέστε μου κάτι για σας.
Δήμος(4) : Εμένα με ενδιαφέρουν αυτά. Θα ήθελα να συνεχίσουμε. Ας είναι όμως. Για να σας κάνω μια ερώτηση: Εμείς στην Ελλάδα είμαστε Ορθόδοξοι χριστιανοί. Μας βάφτισαν με το ζόρι, χωρίς να μας ρωτήσουν. Μας έδωσαν μια σφραγίδα, χωρίς να είναι επιλογή μας.
Απ. : Συγχώρα με, αλλά πρέπει να σε διακόψω. Εσύ απ’ ό, τι αντιλαμβάνομαι μεγάλωσες σε μια πλούσια οικογένεια. Και έχεις κληρονομήσει πολλά. Σου δόθηκαν χωρίς να σε ρωτήσουν. Μήπως να αμφισβητείς την κληρονομιά σου;
Δήμος(5) : Δεν είναι το ίδιο. Η θρησκεία έχει να κάνει με την ελευθερία και την συνείδησή μου. Με το ζόρι πρέπει να πιστέψω στον Χριστό;
Απ. : Ασφαλώς όχι. Αυτό που σου δόθηκε είναι η κληρονομιά της θρησκείας, όχι η υποχρέωση της πίστης. Ανά πάσα στιγμή απορρίπτεις, αλλάζεις, αρνείσαι, κάνεις ό, τι θέλεις. Μπορείς όμως και να γνωρίσεις αυτό που σου δόθηκε. Η κληρονομιά μας είναι και ευκαιρία και δυνατότητα. Είναι όπως η γλώσσα, που μία μόνο τη μιλάς ως μητρική. Και επιπλέον, χριστιανός δεν είναι κάτι που είσαι ή δεν είσαι , αλλά κάτι που γίνεσαι. Δεν θα ήθελες να το ψάξεις;
Δήμος(6) : Για να είμαι ειλικρινής, δεν με ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Από την άλλη πλευρά, που ξέρουμε ότι η Ορθοδοξία είναι η καλύτερη θρησκεία; Μήπως το υποστηρίζουμε επειδή είναι δική μας;
Απ. : Θα μπορούσε να έχουμε ανόητα ξεγελασθεί. Θα μπορούσε όμως και όχι. Η Ελλάδα είναι φημισμένη για τα όμορφα νησιά της, για τον πολιτισμό και την φιλοσοφία της. Μήπως πρέπει να αμφισβητήσουμε την προσφορά στον πολιτισμό ή τη δόξα της ιστορίας της ή τη φυσική ομορφιά της, μόνο και μόνο επειδή είναι δικά μας; Παρά ταύτα, αυτό που έχει σημασία δεν είναι το να αποδείξουμε ότι η άλλη έχουν χειρότερη θρησκεία, αλλά πριν βρούμε την καλύτερη να ζήσουμε τη δική μας. Ας την γνωρίσουμε. Αν αποδειχθεί ανεπαρκής ή ατελής, ας ψάξουμε αλλού. Το χειρότερο όμως είναι αμφισβητώντας τον δικό σου θησαυρό να απορρίπτεις συνολικά τον Θεό.
Δήμος(7) : Και γιατί είναι ανάγκη να έχουμε κάποια θρησκεία; Τι την χρειαζόμαστε; Εσείς την ονομάσατε θησαυρό. Δεν το αντιλαμβάνομαι. Εμείς βλέπουμε ότι οι θρησκείες βασικά διχάζουν τους ανθρώπους, καλλιεργούν μίση, φανατίζουν, στενεύουν τον ορίζοντα, περιορίζουν, σκοτίζουν τη σκέψη. Αυτό δεν επιβεβαιώνεται μέσα στην ιστορία και την σύγχρονη εμπειρία;
Απ. : Νομίζω πως έχεις δίκιο. Και τούτο διότι, ενώ τις θρησκείες τις γέννησε η ανάγκη της αναζήτησης και επικοινωνίας με τον Θεό, τελικά τις περισσότερες φορές εκφυλίστηκαν σε μηχανισμούς κοινωνικής κατεύθυνσης ή ψυχολογικού χαρακτήρα ή ακόμη και πολιτικών σκοπιμοτήτων. Δείτε τι γίνεται σήμερα στον αραβικό κόσμο. Ανάλογα στοιχεία υπάρχουν και στην ιστορία του χριστιανισμού μέχρι και σήμερα. Από την άλλη μεριά, δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς το γεγονός ότι σχεδόν όλες οι θρησκείες βασίστηκαν σε ηθικές διδασκαλίες , δημιούργησαν πολιτισμό και ζωγράφισαν την ιστορία όχι μόνο με αρνητικές πινελιές.
Αφού όμως είναι έτσι, γιατί προηγουμένως ρώτησες σαν να ψάχνεις για την καλύτερη θρησκεία; Τι την θέλεις; Και επίτρεψέ μου να προχωρήσω τη συζήτηση στην Ορθοδοξία, την οποία εγώ αποκάλεσα θησαυρό. Εσύ βλέπεις κάτι καλό ή μόνο τέτοια στοιχεία σαν αυτά που προανέφερες;
Δήμος(8) : Δεν θέλω να σας απογοητεύσω, αλλά εγώ τουλάχιστον διακρίνω αυστηρότητα, σκληρότητα, συντηρητισμό, εμπάθεια, στενότητα σκέψης, υπερβολές τελετουργικού και συμβολικού χαρακτήρα, εκδηλώσεις υποκρισίας, περιουσίες και πλούτη, σκάνδαλα. Εμένα με σφίγγει, με πιέζει, δεν το θέλω αυτό το πράγμα. Βέβαια, αναγνωρίζω την ομορφιά της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής ή της ζωγραφικής. Για τη βυζαντινή μουσική δεν ξέρω και πολλά. Απ’ ό, τι γνωρίζω υπάρχει και κοινωνική προσφορά.
Απ. : Δεν μου είπες τίποτα για την διδασκαλία του Ευαγγελίου, για τους αγίους, και δεν ανέφερες καθόλου τη λέξη Θεός. Η Ορθοδοξία δεν έχει τίποτα να πει για το μυστήριο του Θεού;
Από το βιβλίο: Αν υπάρχει ζωή, θέλω να ζήσω. 100 ερωτήσεις και απαντήσεις περί πίστεως. Νικολάου, Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής. Νοέμβριος 2013.
