Η οικογενειακή τραγωδία του μεγάλου Κωνσταντίνου – Κωνσταντίνου Καραστάθη.

Το μέγιστο γεγονός της Α’ Οικουμενικής συνόδου, που τόση χαρά και ικανοποίηση χάρισε στον πρωτεργάτη του Μέγα Κων/νο, ακολούθησε η οικογενειακή του τραγωδία. Η τραγωδία αυτή συνθέτει ένα δυσερεύνητο ιστορικό πρόβλημα με πολλά σκοτεινά σημεία, ανεξιχνίαστες πλευρές και πολλές σκόπιμες στρεβλώσεις από τους παγανιστές ιστορικούς και χρονογράφους. Για να υποβοηθήσουμε τον αναγνώστη να διαμορφώσει προσωπική γνώμη επί του θέματος, παραθέτουμε όσα αντιφατικά έχουν γραφεί.
Τα γεγονότα στο παλάτι του 326
Το 326 μ. Χ., δηλαδή ένα χρόνο μετά τη σύγκληση της Α’ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας, ο Κων/νος και ολόκληρη η οικογένειά του μεταβαίνουν στη Ρώμη για να γιορτάσουν τα Βικενάλια (εικοσάχρονα) της βασιλείας του.
Εκεί ο αυτοκράτορας κλήθηκε από τη Σύγκλητο στον Καπιτωλίνο λόφο να συμμετάσχει σε μια στρατιωτική ειδωλολατρική γιορτή και να προσφέρει τις νενομισμένες θυσίες στους θεούς. Τι θα έκανε ο χριστιανός βασιλιάς; Ύστερα μάλιστα από τις μοναδικές στιγμές ευλογίας και ψυχικής ανάτασης, που είχε βιώσει στη σύνοδο της Νικαίας, περιβαλλόμενος από τόσους φωτισμένους και αγίους πατέρες, θα ξαναγύριζε στα ειδωλολατρικά έθιμα; Όχι, βέβαια. Ο Κων/νος όχι μονάχα αρνήθηκε να συμμετάσχει σ’ αυτές τις θυσίες, αλλά και τις ειρωνεύτηκε!
Η άρνησή του ήταν καθαρή προσβολή για τη Σύγκλητο και το λαό και πυροδότησε την αγανάκτηση και το μίσος όλων, που – κατά το Ζώσιμο – ήταν πολύ μεγάλα. Ο όχλος λιθοβόλησε το άγαλμά του.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Θεοφύλακτου Βουλγαρίας, την είδηση για την καταστροφή του αγάλματός του ανάγγειλα στον Κων/νο στρατιώτες της φρουράς του, φέρνοντας μπροστά του και κάποιους από τους ενόχους. Ατάραχος ο αυτοκράτορας ψηλάφησε το πρόσωπό του και ρώτησε, χαμογελώντας, τους αξιωματούχους αν βλέπουν καμιά ζημιά στα μάγουλά του από τις πέτρες – «μη τι κατά τούτου τοις λίθοις εχρήσαντο ή τα της λώβης ταις παρειαίς ενσεσήμαντο». Εκείνοι του αποκρίθηκαν αρνητικά και ο Κων/νος πρόσταξε ν’ αφήσουν ελεύθερους τους κρατούμενους, γιατί δεν έβλαψαν εκείνον, αλλά το χαλκό – «ουκ ημάς κακόν τι διέθεντο, αλλά τω χαλκώ επελύττησαν»!1
Το ίδιο περιστατικό αναφέρει σε ομιλία του και ο Χρυσόστομος, αλλά για τη σχετική αναφορά εκείνου θα γίνει λόγος πιο κάτω.
Τον Ιούλιο του 326 μ. Χ. άρχισαν στ’ ανάκτορα οι γιορτές για την εικοσαετηρίδα του Κων/νου στο θρόνο της Αυτοκρατορίας με τη συμμετοχή όλων των επισήμων της Ρώμης.
Πιθανότατα κατά το τρίτο δεκαήμερο του Ιουλίου, και ενώ οι γιορτές διαρκούσαν, ο Κων/νος διέταξε τη σύλληψη του Κρίσπου και τη φυλάκισή του στη μακρινή φυλακή της Πώλας, στην Ίστρια (χερσόνησο ανάμεσα στη Βενετία και την Κροατία).2
Το γεγονός κατατάραξε την κοινωνία της Ρώμης. Όλοι ρωτούσαν για την αιτία, μα κανείς δεν γνώριζε τίποτε.
Δεύτερη είδηση – κεραυνός λίγες μέρες αργότερα στην αιώνια πόλη προκάλεσε τη φρίκη: Ο Κρίσπος πέθανε βίαια στην Πώλα! Η πληροφορία απλώθηκε ταχύτατα σ’ ολόκληρη τη Ρώμη: «Ο Κων/νος εκτέλεσε το γυιό του!». Αλλά για ποιο λόγο; Οι φήμες, όπως συμβαίνει σ’ ανάλογες περιπτώσεις, άρχισαν να οργιάζουν, με ιδιαίτερη χαιρεκακία μάλιστα μεταξύ των παγανιστών, που μισούσαν θανάσιμα τον αυτοκράτορα.
Άγνωστοι έγραψαν πάνω σε μια σανίδα και την κρέμασαν σε κτήριο του παλατιού τούτο το σατιρικό δίστιχο:
«Ποιός θέλει πίσω στον Κρόνο και τη χρυσή εποχή του;
Έχουμε τη διαμαντένια εποχή, τη Νερονιάνα».
Τους στίχους, καθώς και την πληροφορία ότι δημιουργός τους ήταν κάποιος πρόξενος Αβλάβιος, διασώζει ο Λατίνος ποιητής Σιδώνιος Απολινάριος, που γεννήθηκε έναν αιώνα μετά το θάνατο του Κων/νου.3 Ο ίδιος διασώζει και δεύτερο σατιρικό δίστιχο:
(Ποιός τώρα αποζητάει το χρυσό δρεπάνι του Κρόνου;
Απαστράπτον είναι αυτό, αλλά Νερώνειο).
Παγανιστές ιστορικοί συγγραφείς αναφέρουν ότι η Φαύστα κατηγόρησε τον Κρίσπο στον πατέρα του για ερωτική επίθεση και εκείνος τον τιμώρησε με θάνατο.
Λίγες ημέρες ή μήνες αργότερα όλοι στη Ρώμη μαθαίνουν πως ο Κων/νος διέταξε το θάνατο και της γυναίκας του Φαύστας.
Όλοι ρωτούσαν για τα αίτια και για τον τρόπο θανάτωσή τους. Οι διαδόσεις, οι φήμες, οργίαζαν. Μιλούσαν για συνωμοσία εναντίον του Κων/νου, για ερωτικές σχέσεις μεταξύ Κρίσπου και Φαύστας, για συκοφαντία της Φαύστας εναντίον του Κρίσπου περί ερωτικής επίθεσης, για αισχρή συκοφαντία της Φαύστας και δίκαιης τιμωρίας της, για αποκάλυψη της αλήθειας από τη μητέρα του Αυγούστα Ελένη κ. ά.
Ο Κων/νος εγκατέλειψε τη Ρώμη καταφαρμακωμένος, για να μη ξαναγυρίσει ποτέ πάλι εκεί. Και για όσο χρόνο χτιζόταν η νέα πρωτεύουσα, η Κωνσταντινούπολη, εκείνος παρέμενε στη Νικομήδεια.
Οι μαρτυρίες των ιστορικών εκείνης της εποχής δε συμπίπτουν. Γύρω από την τραγωδία δύο κυρίως διαμορφώνονται ομάδες ιστορικών: Η πρώτη περιλαμβάνει φανατικούς παγανιστές και αδυσώπητους εχθρούς του Κων/νου, οι οποίοι του καταλογίζουν ευθύνες για το θάνατο των δύο οικογενειακών του προσώπων, και η δεύτερη, που περιλαμβάνει χριστιανούς, αλλά και παγανιστές ακόμη ιστορικούς, οι οποίοι είτε καμιά δεν επιρρίπτουν στον Κων/νο ευθύνη για τους δύο φόνους ή τον υπερασπίζονται ως αθώο για τον ένα ή και για τους δύο θανάτους. Ανάμεσα στις δύο αυτές ομάδες υπάρχουν και εκείνοι που απλά αναφέρουν το γεγονός του θανάτου των δύο προσώπων.
Αλλά ας ιδούμε αναλυτικά τις σχετικές πληροφορίες όλων σχεδόν των συγγραφέων της εποχής του Μεγάλου Κων/νου και των επόμενων αιώνων.

Συνεχίζεται. …

Υποσημειώσεις.
1. Σιμόπουλου Κυριάκου «Βασανιστήρια και εξουσία», σελ. 276.
2. Βίκτωρ Αυρ., 41, 11-12
3. Σιδών, Επιστ. Βιβλ. 5 κεφ. 8.

Από το βιβλίο: Μέγας Κωνσταντίνος : Κατηγορίες και αλήθεια, του Κωνσταντίνου Καραστάθη. Αθήναι, Απρίλιος του 2012 Εκδόσεις «ΑΘΩΣ».

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Κατηγορίες: Ιστορικά. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.