Η διαταγή ἦταν σαφής: «Kατά τίς ἡμέρες τῆς Λαμπρῆς, νά περάσουν ὅλοι οἱ χριστιανοί μέ ἡσυχία καί σεμνότητα, χωρίς χορούς καί τραγούδια καί παιχνίδια καί νά μήν περπατοῦν μαζεμένοι στούς δρόμους, οὔτε νά πηγαίνουν στό Μπαλουκλῆ καί στά ἄλλα ἁγιάσματα, ἀλλά νά ἡσυ χάζουν στά σπίτια τους…».
Ἔτσι ὅρισε ὁ Σουλτάνος στόν Πατριάρχη Θεοδόσιο Β΄ στά 1772. Κι ἐκεῖνος παρήγγειλε σέ ὅλους τούς χριστιανούς «ὅτι νά προσέχετε κατά τάς ἁγίας ταύτας ἡμέρας, κατά τούς ἐκδοθέντας βασιλικούς προσκυνητούς ὁρισμούς, καί νά φυλάττετε ἀπαρασάλευτες τάς ἀνωτέρω προσταγάς…»*. Σφίχτηκαν οἱ καρδιές τῶν Χριστιανῶν. Τί Πάσχα θά ᾽ταν τοῦτο, βουβό κι ἀταίριαστα θλιβερό; Χωρίς νά χτυπήσουν καί πάλι καμπάνες; Χωρίς νά βροντοφωνάξουν τό «Χριστός Ἀνέστη»; Χωρίς νά φιληθοῦνε μέ τούς ἀδελφούς τους; Χωρίς νά προσκυνήσουν στ’ ἁγιάσματά τους; Μά ποιός νά φέρει ἀντίρρηση; Ραγιάδες ἦταν. Κι ὅ,τι ἤθελε ὁ Σουλτάνος ὅριζε. Κατάπιαν τό λυγμό τους κι ἔσκυψαν τό κεφάλι. Μόνο τή φουρτούνα τῆς καρδιᾶς δέ σίγασαν. Κι ἔζησαν κι ἄλλο ἕνα Πάσχα στή σκλαβιά… προσμένοντας τό Πάσχα τῆς λευτεριᾶς.
Παρόμοια πέρασαν 400 σκλαβωμένες Πασχαλιές…
Πλήθη λαοῦ δίπλα στό ποτάμι, κάτω κεῖ στήν Καλαμάτα, ψέλνουν: «Χριστός Ἀνέστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος». Εἶναι 23 Μαρτίου τοῦ 1821. Τότε πού οἱ σκλάβοι ἐπιχείρησαν νά λευτερωθοῦν. Τότε πού ἀποφάσισαν νά πεθάνουν παρά νά ζοῦν σκλαβωμένοι. Τότε πού σήκωσαν τό κεφάλι οἱ ραγιάδες γιά ν’ ἀγναντέψουν τόν ἥλιο τῆς Λευτεριᾶς. Καί σάν ἀντίκρισαν νά ὑψώνεται στό κάστρο τῆς Καλαμάτας τό λάβαρο τῆς Λευτεριᾶς μέ τόν χρυσοκέντητο δικέφαλο, νά τό ξεδιπλώνει ὁ ἄνεμος καί νά τό φιλοῦν οἱ ἀκτίνες τοῦ ἥλιου, δάκρυσαν ὅλων τά μάτια, τότε γονάτισαν οἱ Ἕλληνες καί λυτρωμένοι ἔψαλαν:
«Πάσχα ἱερόν ἡμῖν σήμερον ἀναδέδεικται
Πάσχα καινόν, ἅγιον…
Πάσχα Χριστός ὁ λυτρωτής…».
Ἔζησαν τότε Ἀνάσταση πρίν τή Λαμπρή. Τό Πάσχα, πού 400 χρόνια περίμεναν οἱ ραγιάδες νά ξημερώσει. Λίγες μέρες μετά, 10 τ᾽ Ἀπρίλη, γιόρτασαν διπλή τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ἀντάμα μέ τοῦ Γένους.
Μέ λαμπρότητα καί κατάνυξη, μέ δύναμη καί συγκίνηση τέλεσε τήν ἀναστάσιμη Θεία Λειτουργία ἡ κεφαλή τῆς Ὀρθοδοξίας, ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, στήν Πόλη. Τήν ὥρα πού στήν πύλη τοῦ Πατριαρχείου στηνόταν ἡ ἀγχόνη, ἀπό τά μάτια τοῦ ἅγιου Πατριάρχη ἔβγαινε θεία φεγγοβολή καί ἡ φωνή του σκέπαζε τίς βάρβαρες κραυγές: «Ἀναστήτω ὁ Θεός καί διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροί αὐτοῦ». Μέ τόν ἀναστάσιμο ἀσπασμό καί τό «Χριστός Ἀνέστη» χαιρέτησε ὅλους καί πορεύθηκε στό μαρτύριο, μέ ἀκλόνητη τήν πίστη στή νίκη τοῦ Χριστοῦ κατά τοῦ θανάτου.
Ὅσο κι ἄν προσπάθησαν οἱ ἄπιστοι νά καλύψουν μέ τό φόβο καί τό σκοτάδι τους τήν Ἀνάσταση, αὐτή ἦταν πιά πραγματικότητα καί τίποτα δέν μποροῦσε νά τή νικήσει…
Κύλησαν ἄλλα 200 χρόνια. Πάσχα καί πάλι. Κι ἀναρωτιόμαστε: Λεύτεροι ἤ σκλαβωμένοι εἴμαστε; Ζωντανή ή λαβωμένη ἡ Ὀρθοδοξία μας; Ποιοί οἱ δυνάστες; Ποιοί οἱ σκλάβοι; Ποιό τό κάλεσμα τῶν καιρῶν;
Πάσχα. Καί καθώς προσκυνοῦμε τήν ἀναστάσιμη εἰκόνα, ἀντικρίζουμε τήν ἐπιχείρηση ἀπελευθέρωσης τοῦ ἀνθρώπου. Νιώθουμε τό σεισμό πού φέρνει ὁ Νικητής τοῦ θανάτου στήν ὕπαρξη καί στόν κόσμο μας. Αἰσθανόμαστε τό ἰσχυρό Του χέρι νά πιάνει τό παράλυτο δικό μας καί νά μᾶς ἀνασύρει ἀπό τήν πολυπρόσωπη σκλαβιά μας στήν ἐλευθερία τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ. Κι ἀκοῦμε τή θεοφώτιστη φωνή: «Τῇ ἐλευθερίᾳ οὖν, ᾗ Χριστός ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε, καί μή πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε» (Γαλ. ε1).
Ἡ ἐπιχείρηση ἐλευθερίας μία φορά ἔγινε στόν κόσμο. Τότε πού ὁ Θεάνθρωπος κατέβηκε στά βάραθρα τοῦ Ἅδη καί ἔσπασε τά δεσμά τοῦ θανάτου καί τῆς ἁμαρτίας πού τυραννοῦσαν τόν ἄνθρωπο. Ἦταν τήν πρώτη νύχτα τῆς Ἀνάστασης τοῦ Κυρίου. Ἀπό τότε, κάθε ἄνθρωπος καί κάθε λαός μπορεῖ νά ζεῖ ἀληθινά ἐλεύθερος. Μπορεῖ νά ἀπαιτεῖ νά ζεῖ ἐλεύθερος. Γιατί εἶναι τοῦτο τό ἀναφαίρετο δικαίωμα τοῦ ἀνθρώπου. Μόνο πού γιά νά φτάσεις στή νίκη τῆς Λευτεριᾶς, χρειάζεται νά περάσεις ἀπό τόν σταυρό, τή θυσία καί τό μνῆμα. Χρειάζεται νά ἀποφασίσεις τόν θάνατο. Νά σπάσεις τά δεσμά τῆς ὅποιας σκλαβιᾶς σου. Καί τότε θά ζήσεις ζωή ἐλευθερίας.
Ζωή Ἀναστάσεως. Καί ἡ «ἐπιχείρηση ἐλευθερίας» θά εἶναι ἡ προσωπική σου ἐμπειρία.
Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος, Ἡ ἐξωτερική κατάστασις τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τῆς Ἁλώσεως μέχρι τοῦ ΙΗ΄ αἰῶνος. 429
Από το περιοδικό «Η δράσις μας», Τεῦχος 588, ΜΑΪΟΣ 2021
