Ο Αθανάσιος ο του Καρύδη είναι Κύπριος εθνομάρτυρας του 1821. Γόνος της γνωστής οικογένειας Καρύδη από τη Λάρνακα, που συγγένευε με τον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο, γεννήθηκε κάπου μεταξύ 1740 και 1750 ή και το 1755. Διετέλεσε επίσκοπος Λιβύης (1781-1791) και αργότερα μητροπολίτης Νικομηδείας. Ασπάστηκε την ιεροσύνη από νεαρή ηλικία. Σπούδασε στη Βενετία ελληνικά και λατινικά γράμματα, πιθανώς με την υποστήριξη του εκεί στενού συγγενή του εμπόρου Χατζηανδρόνικου Καρύδη, γύρω στα 1765-1771, και, αφού επέστρεψε στην ελλαδική χώρα δίδαξε στη Σχολή της Αθήνας, ενώ μετέπειτα μετέβη στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, όπου και χειροτονήθηκε βοηθός επίσκοπος του Πατριάρχη. Αργότερα ανέλαβε επίσκοπος Λιβύης, μέχρι που το 1791 εκλέχθηκε μητροπολίτης Νικομηδείας.
Ο Αθανάσιος Καρύδης φρόντισε για τη μόρφωση του κλήρου, αλλά και για την εκπαίδευση των Ελλήνων της μητρόπολής του. Το 1800, προσφέροντας ο ίδιος 1000 γρόσια, και εξασφαλίζοντας τα υπόλοιπα από εράνους, ίδρυσε ελληνικό σχολείο, στο οποίο δίδασκαν μορφωμένοι κληρικοί. Ως Συνοδικός επίσκοπος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη βελτίωση των συνθηκών της λειτουργίας της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής και τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της, ενώ το 1820 διορίστηκε και επίτροπος του πατριαρχικού τυπογραφείου.
Όταν εκδηλώθηκε η Ελληνική Επανάσταση, το 1821, ο μητροπολίτης Νικομηδείας, βρέθηκε στο στόχαστρο των Οθωμανών, που τον κατηγόρησαν ως Φιλικό και υποκινητή της επανάστασης, προδότη και αποστάτη, αφού ήταν ένας εκ των μητροπολιτών που αρνήθηκε να επικυρώσει την εγκύκλιο αφοριμού της Επανάστασης από το Πατριαρχείο. Συνελήφθη από τις οθωμανικές αρχές και φυλακίστηκε στις φυλακές του Μποσταντζή στην Κωνσταντινούπολη, μαζί με τους επισκόπους Αδριανουπόλεως Δωρόθεο, Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, Δέρκων Γρηγόριο, Αγχιάλου Ευγένιο, Εφέσου Διονύσιο και Τυρνόβου Ιωαννίκιο.
Στις 10 Απριλίου 1821, Κυριακή του Πάσχα, αφού οι Οθωμανοί απαγχόνισαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’ στην κεντρική πύλη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μετέφεραν τον Αθανάσιο και τους μητροπολίτες Αγχιάλου Ευγένιο και Εφέσου Διονύσιο, σε διάφορα σημεία της πόλης όπου και τους απαγχόνισαν.
Ένα χρόνο μετά, στην Οδησσό, όπου και τελέστηκε το ετήσιο μνημόσυνο του Πατριάρχη και των Μητροπολιτών, ο Κωνσταντίνος Οικονόμου, ο εξ Οικονόμων, ανέφερε στον επιμνημόσυνο λόγο του ότι μετά τη δύση του ήλιου του Μεγάλου Σαββάτου του 1821 οι τρεις μητροπολίτες μεταφέρθηκαν σε συγκεκριμένο κελί των φυλακών, όπου και υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια:
…εφέρθησαν στρέβλαι, ητοιμάσθησαν μάστιγες, επυρώθησαν σίδηρα και εβιάζοντο οι ιεροί αθληταί να εξομόσωσι την πίστην την αμώμητον. Εστρέβλωνον, εξήρθρωναν, εμάστιζον, αφρίζοντες οι βασανισταί, αλλ’ οι Ιεράρχαι καρτερούντες προσήύχοντο… Την πρωίαν της Κυριακής εξήγαγον συγχρόνως εκ του δεσμωτηρίου τους τρεις Ιεράρχας συνοδεύοντες αυτούς ως σαρκοφάγοι γύπες, άλλο πλήθος ασεβών, και πεζοί και ιππείς, και νέοι και άνδρες, όλοι ένοπλοι, όλοι άγριοι, όλοι φονικοί… Οι δε ιερομάρτυρες μέχρι μέν τινος ήγοντο συμπεριπατούντες, αλλ’ έπειτ’ απεχωρίζοντο, απαγόμενος άλλος αλλαχού.
Ειδικότερα για τον μητροπολίτη Αθανάσιο, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ανέφερε ότι:
Ο Αθανάσιος οδηγηθείς πέραν της λεγομένης Κιγκλιδωτής πύλης είπεν «ώ Θεέ μη με παραδώσης εις τα θηρία να με βασανίσουν μέχρι τελευταίας αναπνοής, αλλά παρέλαβε τώρα, παρακαλώ, την ψυχήν μου εις χείρας σου εν ειρήνη». Ταύτα ειπών πεσών κατά γης εξέπνευσεν. Οι τύραννοι όμως μη αρκεσθέντες εις τον φυσικόν τούτον θάνατον επιβιβάσαντες επί κτήνους το ιερόν εκείνο σώμα το ωδήγησαν εις τον προωρισμένον της εκτελέσεως τόπον και το εκρέμασαν νεκρόν!
Σύμφωνα και με μεταγενέστερα γραφόμενα, ο Μητροπολίτης Νικομηδείας πέθανε όντως λόγω γήρατος και των συνθηκών της κράτησής του πριν κρεμαστεί νεκρός. Οι σωροί παρέμειναν κρεμασμένοι για τρεις ημέρες, και, αφού αποκαθηλώθηκαν, σύρθηκαν και διαπομπεύθηκαν ατιμωτικά στους δρόμους της Πόλης από εχθρικό όχλο, πριν ριχτούν στη θάλασσα. Λέγεται ότι τις σωρούς ανέσυραν Χριστιανοί λίγες ημέρες μετά, και πως κάποιοι εξ αυτών ετάφησαν στο Επταπύργιο και άλλοι σε κοντινό νησί, απροσδιόριστου σημείου.
Ο απαγχωνισθής Κύπριος Αθανάσιος ο του Καρύδη, μητροπολίτης Νικομηδείας, υπήρξε γνήσιος θιασωτής του Γένους και ένας από τους πρωτομάρτυρες της Ελληνικής Επανάστασης.
Βιβλιογραφία:
«Αθανάσιος ο του Καρύδη», Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τομ. Ι (Λευκωσία: Αρκτίνος, 2011), σσ. 275-6
Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τομ. Ι (Αθήνα: Αθ. Μαρτίνος, 1962), σσ. 557-8
Κωνσταντίνος Οικονόμου ο εξ Οικονόμων, Λόγοι Εκκλησιαστικοί (Βερολίνο: [χ.ε.], 1833)
Μυλωνάς, Μάριος, Έλληνες της Κύπρου (Λευκωσία: Μάριος Μυλωνάς, 2017)
Παυλίδης, Άντρος, Οι Κύπριοι στους Αγώνες του 1821 (Λευκωσία: Άντρος Παυλίδης, 2011)
Tσελίκας, Αγ., «Επτά επίσημα κυπριακά εκκλησιαστικά έγγραφα (1578-1771)», Θησαυρίσματα, τομ. XIV (1977), σσ. 251-74.
Η/Υ ΠΗΓΗ:
cyprusgreece2021.com
