Αυτό που διηγούμαι το έμαθα από διήγηση ενός αδελφού επισκόπου, ο οποίος διετέλεσε στην πολιτεία της Αγκώνας1 για πολλά χρόνια στο μοναχικό σχήμα και έζησε εκεί με υψηλή πνευματική πολιτεία. Συμμαρτυρούν επίσης μερικοί δικοί μας πιο προχωρημένης ηλικίας, οι οποίοι προέρχονται από εκείνα τα μέρη.
Κοντά σε αυτή την πόλη βρίσκεται μια εκκλησία το μακαρίου μάρτυρος Στεφάνου, στην οποία υπηρετούσε ένας άνδρας ευσεβής, Κωνστάντιος2 στο όνομα, εκτελώντας χρέη προσμοναρίου.3 Η φήμη της αγιωσύνης του είχε εξαπλωθεί σε όλους τους ανθρώπους κατά μήκος και πλάτος, γιατί αυτός ο άνθρωπος περιφρονώντας εκ βάθους τα επίγεια, με όλη την προθυμία του νου φλεγόταν προς μόνα τα ουράνια. Κάποια λοιπόν μέρα που έλειψε το λάδι στην εκκλησία και ο δούλος του Θεού δεν είχε εντελώς με τι να ανάψει τους λύχνους,4 γέμισε όλες τις κανδήλες της εκκλησίας με νερό και έβαλε τον πάπυρο5 στη μέση, όπως συνήθιζε. Έφερε φωτιά και τις άναψε και έτσι το νερό έκαψε τους λύχνους σαν να ήταν λάδι. Λογάριασε λοιπόν, Πέτρε, τι αξίας υπήρχε αυτός ο άνδρας, ο οποίος, σπρωγμένος από την ανάγκη, μετέβαλε την ουσία των στοιχείων της φύσεως.
ΠΕΤΡΟΣ. Θαυμαστό πολύ είναι αυτό που ακούω, αλλά θα ήθελα να ήξερα τι ταπείνωση μπορούσε να έχει μέσα του αυτός που εξωτερικά είχε τέτοια μεγαλωσύνη.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Σωστά ζητάς να μάθεις τα της ψυχής εν μέσω των θαυμάτων, γιατί είναι αλήθεια πως πολύ συχνά τα θαυμάσια που γίνονται εξωτερικά δημιουργούν πειρασμό και προσβάλλουν εσωτερικά τον νου. Αλλά αν ακούσεις αυτού του ευσεβούς ανδρός Κωνσταντίου ένα το οποίο έκανε, γρήγορα θα γνωρίσεις τι ταπείνωση είχε.
ΠΕΤΡΟΣ. Αφού μου μίλησες για ένα τέτοιο θαυμαστό έργο του, δεν απομένει παρά να με οικοδομήσεις και για την ταπείνωση του νου.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Επειδή είχε εξαπλωθεί πολύ η φήμη της αγιωσύνης του, πολλοί από διάφορες επαρχίες διψούσαν με αδημονία να τον δουν. Κάποια λοιπόν ημέρα ένας χωρικός από μακρινό τόπο ήλθε για να τον δει. Εκείνη την ώρα έτυχε συμπτωματικά και ο άγιος άνδρας, ανεβασμένος σε ξύλινη σκάλα, διακονούσε στην ετοιμασία των λύχνων. Ήταν πολύ μικροκαμωμένος, ισχνός και αξιοκαταφρόνητος στην όψη. Όταν εκείνος που είχε έρθει για να τον δει ρώτησε να μάθει ποιος ήταν, αυτοί που τον ήξεραν του έδειξαν ποιος ήταν. Αλλά καθώς τα ανόητα ανθρώπινα μυαλά μετράνε την αξία από την κατασκευή του σώματος, βλέποντάς τον αυτός μικρούλη και καταφρονεμένο, άρχισε να μην πιστεύει εντελώς πως ήταν ο ίδιος εκείνος. Στο αγροίκο δηλαδή μυαλό του είχε σηκωθεί κάτι σαν φιλονεικία ανάμεσα σε αυτό που είχε ακούσει και αυτό που έβλεπε και θεωρούσε πως δεν μπορούσε να είναι τόσο ταπεινός στην θέα αυτός, τον οποίο από τις φήμες είχε για τόσο εξαιρετικά μεγάλο. Όταν από περισσότερους επιβεβαιώθηκε το ότι ήταν ο ίδιος εκείνος, αποστράφηκε και περιγέλασε, λέγοντας: «Εγώ πίστεψα πως επρόκειτο για μέγα άνθρωπο, αλλά αυτός δεν έχει τίποτε από άνθρωπο».
Μόλις το άκουσε αυτό ο άνθρωπος του Θεού Κωνστάντιος, παρατώντας αμέσως χαρούμενος τους λύχνους που ετοίμαζε, κατέβηκε γρήγορα, όρμησε στην αγκαλιά του χωρικού κι άρχισε με ασυγκράτητο πόθο να τον περισφίγγει με τους βραχίονές του, να τον ασπάζεται και να τον ευγνωμονεί που έτσι έκρινε για αυτόν, λέγοντας: «Είσαι ο μόνος εσύ που είχες ανοιγμένα τα μάτια σου σε μένα».
Από αυτό πρέπει να ζυγίσουμε πόση ταπείνωση είχε πάνω του αυτός που, τον χωριάτη που τον περιφρόνησε, περισσότερο τον αγάπησε. Γιατί το τι λογής είναι κρυφά από μέσα του ο καθένας το αποκαλύπτει όταν του προσάπτεται ύβρις: Όπως οι υπερήφανοι χαίρονται στους επαίνους, έτσι πολλαπλάσια οι ταπεινοί στην καταφρόνησή τους. Και όταν βλέπουν τους εαυτούς τους να εξευτελίζονται στα ξένα μάτια, τότε είναι που χαίρονται˙ γιατί σκέπτονται πως έτσι επιβεβαιώνεται αυτή η γνώμη, που και οι ίδιοι από μόνοι τους είχαν για τον εαυτό τους.
ΠΕΤΡΟΣ. Όπως καταλαβαίνω, ο άνδρας αυτός υπήρξε μέγας στα εξωτερικά σημεία, αλλά μεγαλύτερος εσωτερικά στην ταπείνωση.
Υποσημειώσεις.
1. Ancona: η γνωστή μεγάλη πολιτεία στην Αδριατική (βλ. χάρτη Ζ 4). Η εκκλησία του Αγ. Στεφάνου μας είναι γνωστή κα από τον ιερό Αυγουστίνο.
2. Constantius: αναφέρεται στο Ρωμαϊκό εορτολόγιο στις 23 Σεπτεμβρίου.
3. Mansiomarius: νεωκόρος και φύλακας που παρέμενε μόνιμα στο ναό.
4. Ίνες παπύρου που χρησιμοποιούσαν σαν φυτίλι, όπως σήμερα η ίσκα.
5. Lampades: κάθε είδους λουσέρνες, κανδήλες, λυχνάρια που καίνε λάδι.
Από το βιβλίο: Βίοι αγνώστων Ασκητών: Αγίου Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης, του επικαλουμένου Διαλόγου. Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις υπό Ιωάννου Ιερομ.
Εκδότης, Ιερά Σκήτη Αγίας Αννης – Αγιον Ορος. Ιούνιος 2020.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
