(10 Ιουνίου – 11 Αυγούστου 1940)
(Έγγραφα υπ’ αριθ. 141-177
Αριθ. 141
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών
31 Αυγούστου 1940
Εις το σημερινόν φύλλον της «Εφημερίδος της Ιταλίας» ο κ. Γκάϋντα, ο θεωρούμενος ως ο κατ’ εξοχήν διερμηνεύς των αντιλήψεων του Ιταλού Πρωθυπουργού, επαναλαμβάνει την κατά της χώρας μας πολεμικήν του δια του κάτωθι άρθρου:
«Ενώ, τεθέντος πλέον του προβλήματος των σχέσεων μεταξύ της Ιταλίας, της Αλβανίας και της Ελλάδος, τείνουν να σιγήσουν αι φωναί διαμαρτυρίας των ιταλικών εφημερίδων αι προκληθείσαι από τα πρόσφατα γεγονότα της Τσαμουριάς, εξακολουθεί πυριφλεγής η έξαψις του ελληνικού τύπου. Συχνά, μάλιστα, λαμβάνει ούτος στάσεις φιλολογικάς και καταφεύγει εις διανθίσματα ηρωϊκά και ρητορικά τα οποία, λόγω της σοβαρότητος της παρούσης πολιτικής στιγμής και λόγω της πραγματικότητος των γεγονότων και των ανοικτών προβλημάτων, θα έπρεπε να περιορισθούν εις εκφράσεις ολιγώτερον γελοίας.
«Ιδού ο ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς κραδαίνων από των στηλών της «Εστίας» όχι μόνον την σπάθην του αλλά και το δόρυ ακόμη της Αθηνάς, κατελθούσης από τον Παρθενώνα δια να προασπίση τα δήθεν δίκαια του ελληνικού λαού. «Η Ελλάς – διατείνεται – εκράτησε την δάδα της σαφηνείας, της ηρεμίας, της ισορροπίας και του μέτρου επί τρεις χιλιετηρίδας» και, συνεπώς, αι Αθήναι θα ήσαν σήμερον έτοιμοι να αμυνθούν όχι μόνον με το δόρυ της Αθηνάς αλλά και με τα δραστικώτερα ολοκαυτώματα.
«Από των στηλών της «Καθημερινής» κάποιος «Φορτούνιο», η ταυτότης του οποίου δεν προσδιορίζεται καλύτερον, διαβεβαιοί ότι όλοι οι Έλληνες είναι σύμφωνοι με την γνώμην του αρχηγού των – την οποίαν ημείς αγνοούμε ακόμη – «και δεν θα διστάσουν να προσφέρουν τους εαυτούς των, εάν υπήρχν ανάγκη».
«Αλλά ο «Τύπος» θέλει να κινήται αυτόχρημα μέσα εις τους ηρωικούς θρύλους και αναπολεί τα κατορθώματα του Λεωνίδα εις τας Θερμοπύλας και τας ελληνικάς νίκας κατά των πολυαρίθμων Περσών, δια να καταλήξη εις το συμπέρασμα ότι «το ελληνικόν έθνος είναι περισσότερον παρά ποτέ ηνωμένον και ουδέποτε υπέκυψεν αφ’ ότου ενεφανίσθη εις τον κόσμον».
«Αι ελληνικαί αύται εφημερίδες υπερβάλλουν προφανώς. Αντιλαμβανόμεθα το πνεύμα πολεμικής, το οποίον αφθόνως τας διαπνέει. Αντιλαμβανόμεθα ολιγώτερον την προσπάθειάν των να ριφθούν εξ ολοκλήρου εις την ουτοπίαν την μη ξένην προς το γελοίον. Ας αφήσουν κατά μέρος την φιλολογίαν και τας ηρωικάς αναμνήσεις και ας παραμείνουν επί της πραγματικότητος των γεγονότων. Εάν η Ελλάς κρατή πράγματι εις τας χείρας της την δάδα της ηρεμίας και της ισορροπίας, ας την φέρη πρωτίστως εις τα αλβανικά εδάφη τα οποία παρέμειναν υπό την κυριαρχίαν της και ας ρίψη φως επί των επικινδύνων και ανυποφόρων όρων τους οποίους εκεί εδημιούργησεν.
«Άλλ’ εάν θέλη με περισσήν ιστορικήν προχειρότητα να διακηρύξη το αήττητον αυτής από της ημέρας της εμφανίσεώς της εις τον κόσμον, οφείλομεν να της υπενθυμίσωμεν ότι οι Ρωμαίοι αρχηγοί την ηνάγκασαν όχι μόνον μίαν φοράν να υποκύψη.
«Και εάν θέλη να επεκτείνη εις το 1940 την ένδοξον ανάμνησιν των Θερμοπυλών και των ακοντίων των, οφείλομεν ακόμη να της υπομνήσωμεν, ότι σήμερον ο πόλεμος διεξάγεται και νικάται μάλλον με άρματα μάχης, με αεροπλάνα και με μεγάλα πυροβόλα.
«Και εις την πολεμικήν αυτήν, την ανωφελή πλέον, δεν θα έπρεπε να λείπουν η ισορροπία και το μέτρον, των οποίων η Ελλάς καυχάται ότι από τριών χιλιετηρίδων είναι ο «θεματοφύλαξ».
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 142
Ανακοίνωσις του Πρακτορείου Αθηνών.
5 Σεπτεμβρίου 1940
Η Αλβανική εφημερίς «Τομόρι» συνεχίζουσα την εκστρατείαν της διαδόσεως ανακριβών ειδήσεων έθεσεν εις κυκλοφορίαν νεάν κατηγορίαν, την φοράν ταύτην κατά του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιωαννίνων, όστις έδωκε δήθεν οδηγίας εις τους Επισκόπους της Ηπείρου όπως προβώσιν εις την διοργάνωσιν συμμοριών εξ ατάκτων. Είμεθα εξουσιοδοτημένοι να διααψεύσωμεν κατά τον κατηγορηματικώτερον τρόπον τον φαντασιώδη τούτον ισχυρισμόν εις βάρος της σεβασμίας προσωπικότητος ιεράρχου ούτινος η δράσις περιορίζεται αποκλειστικώς εις την εκτέλεσιν της πνευματικής αυτού αποστολής.
Αριθ. 143
Η εν Αθήναις Ιταλική Πρεσβεία προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
7 Σεπτεμβρίου 1940
Δια διακοινώσεως υπό ημερομηνίαν 31 παρελθόντος Ιουλίου το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών ευηρεστήθη να επισύρη την προσοχήν της Ιταλικής Β. Πρεσβείας επί του γεγονότος ότι την προτεραίαν ιταλικόν αεροπλάνον προερχόμενον εκ Δωδεκανήσου και υπεριπτάμενον του κόλπου της Κορίνθου είχε ρίψη τέσσαρας βόμβας κατά των αντιτορπιλλικών του Β. Ναυτικού «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Όλγα» ως και κατά δύο ελληνικών υποβρυχίων ορμούντων εις τον λιμένα της Ναυπάκτου.
Εις απάντησιν, η Β. Πρεσβεία της Ιταλίας έχει την τιμήν να φέρη εις γνώσιν του Β. Υπουργείου των Εξωτερικών ότι εκ της ερεύνης της διαταχθείσης επί του ζητήματος παρά των ιταλικών αρχών διεπιστώθη ότι η επίθεσις ην υπέστησαν την 30 παρελθόντος Ιουλίου αι μονάδες του Ελληνικού Β. Ναυτικού δεν είναι δυνατόν να διεξήχθη υπό ιταλικών αεροπλάνων.
Αριθ. 144
Ο εν Αυλώνι Υποπρόξενος προς το Β. Υπουγείον των Εξωτερικών.
9 Σεπτεμβρίου 1940
Από μηνός παρατηρείται εναύθα κίνησις δια την συγκρότησιν ατάκτων σωμάτων προς τρομοκρατικήν δράσιν εντός του ελληνικού εδάφους.
Κατά την παρελθούσαν εβδομάδα πράκτορες μετέβησαν εις τα μουσουλμανικά χωρία Κανίνα, Τσαπράτι και Δουκάτες, της περιφερείας Αυλώνος, και προσεπάθησαν να στρατολογήσουν εθελοντάς δια τα εν λόγω σώματα υποσχόμενοι μηνιαίαν μισθοδοσίαν εξ 140 φράγκων. Κατά τας πληροφορίας μας ουδείς εδέχθη να καταταχθή.
Γεωργιάδης.
Αριθ. 145
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών
11 Σεπτεμβρίου 1940
Σήμερον όλαι σχεδόν αι ιταλικαί εφημερίδες δημοσιεύουν τηλεγράφημα του Πρακτορείου Στέφανι εξ Αθηνών, έχον ως εξής:
«Εξακολουθεί εις τον ελληνικόν τύπον ο περίεργος αναβρασμός ο οποίος, καίτοι εμφανίζεται ως πατριωτικού χαρακτήρος, έχει σαφή αγγλόφιλον τόνον, ως υπεγραμμίσθη ήδη κατά τας παρελθούσας ημέρας εν σχέσει προς την συλλογήν συνεισφορών δια την εκ νέου ναυπήγησιν του ευδρόμου «Έλλη».
«Η εφημερίς «Εστία», η οποία διεκρίθη ήδη και άλλας φοράς δι’ ωρισμένα υπερβολικά σχόλιά της μη συνάδοντα πλήρως προς την πολιτικήν πραγματικότητα της παρούσης στιγμής, λαμβάνει αφορμήν εκ της ορκωμοσίας των νέων αξιωματικών του ναυτικού δια ν’ απευθύνη προς τους αναγνώστας της μίαν ψευδοπατριωτικήν αποστροφήν, η οποία εν τη ουσία της είναι σαφώς προκλητική. Πράγματι, η εν λόγω εφημερίς, αφού πρώτον εξαίρει τας παραδόσεις του ελληνικού ναυτικού, γράφει έπειτα ότι ο Ελληνισμός ολόκληρος εύχεται εις τους νέους αξιωματικούς να κρατήσουν υψηλά το όνομα του Έλληνος ναύτου και να φανούν αντάξιοι των ευγενών ναυτικών παραδόσεων της χώρας, αι οποίαι ήρχισαν με τους Αργοναύτας και τον Θεμιστοκλέα εις την Σαλαμίνα δια να καταλήξουν εις τον Κουντουριώτην και την «Έλλην».
Είναι τω όντι περίεργον ότι ο συντάκτης του ανωτέρω τηλεγραφήματος του Πρακτορείου Στέφανι δεν επιτρέπει εις την Ελλάδα να συνιστά εις τους αξιωματικούς της «να κρατήσουν υψηλά το όνομα του Έλληνος ναύτου» και θεωρεί ως πρόκλησιν κατά της Ιταλίας μίαν απλήν υπόμνησιν των ναυμαχιών της Σαλαμίνος και της «Έλλης».
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 146
Το Γεν. Επιτελείον Β. Ναυτικού προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
14 Σεπτεμβρίου 1940
Έχομεν την τιμήν να φέρωμεν εις γνώσιν υμών ότι εκ της ενεργηθείσης παρά του Ν. Χημείου Β. Ναυστάθμου χημικής αναλύσεως και μεταλλοσκοπικής εξετάσεως δύο θραυσμάτων βομβών ριφθεισών κατά των πλοίων μας εν Ναυπάκτω την 30 Ιουλίου ε. έ. προκύπτουσι τα εξής:
Αμφότερα τα αναλυθέντα τεμάχια ανήκουσιν εις την αυτήν βόμβαν και πρόκειται περί βομβών της αυτής προελεύσεως μετά των βληθεισών κατά του αντιτορπιλλικού «Ύδρα» την 12 Ιουλίου 1940.
Υποναύαρχος Σακελλαρίου.
Αριθ. 147
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών
14 Σεπτεμβρίου 1940
Κατά την διάρκειαν σημερινής συνομιλίας μου επί του ζητήματος των εμπορικών μεταφορών μας μετά του Διευθυντού του Γραφείου του Υπουργού των Εξωτερικών, ούτος εύρε τρόπον να εξάρη την προθυμίαν και ταχύτητα με τας οποίας επελήφθη ο κόμης Τσάνο της υποθέσεως όταν είδεν εκ του επιδοθέντος υπ’ εμού σημειώματος πως εμφανίζεται αύτη. Είναι τούτο άλλωστε φυσικόν, είπεν ο κ. Ανφούζο, διότι δεν έχομεν κανένα λόγον να στενοχωρήσωμεν τον ελληνικόν λαόν, κατά του οποίου δεν έχομεν τίποτε. Εάν παραπονούμεθα, είναι διότι παρατηρούμεν εις την πολιτικήν της Ελληνικής Κυβερνήσεως μίαν εμμονήν εις αγγλοφίλους διαθέσεις. Σημειώσατε, έσπευσε να προσθέση παρατηρήσας την δυσανασχέτησίν μου, ότι αυτήν την στιγμήν εκφράζω προσωπικάς σκέψεις, έχων υπ’ όψιν ότι συνομιλούμεν ουχί πλέον υπό την επίσημον ιδιότητά μας άλλ’ ως άτομον προς άτομον. Δεν πρόκειται να διατυπώσω συγκεκριμένα παράπονα, διάφορα όμως συμπτώματα άγουσιν εις το συμπέρασμά μου. Παρατηρώ, εξηκολούθησεν, από τα τηλεγραφήματα του Γραφείου Τύπου της Πρεσβείας μας ότι ο ελληνικός τύπος τηρεί στάσιν όχι φιλικήν προς την Ιταλίαν. Υπάρχει εις τόνος αντιϊταλικός εις τινάς δημοσιογραφικάς εκδηλώσεις.
Είπον εις τον κ. Ανφούζο ότι, όπως πλειστάκις μέχρι τούδε έχει εξηγηθή τόσον εν Αθήναις όσον και ενταύθα, η τε Κυβέρνησις και η κοινή γνώμη από μίαν και την αυτήν εμπνέονται έμμονον επιθυμίαν και μέριμναν, την διατήρησιν της χώρας έξω της συρράξεως των Μεγάλων Δυνάμεων. Εν τούτω συνοψίζεται η πολιτικής μας, προς εφαρμογήν της οποίας δεν υπάρχει άλλη οδός πλην της εντίμου ουδετερότητος, προς ην είναι προσηλωμένη ολόκληρος η χώρα. Λυπούμαι, είπον, ειλικρινώς εάν, παρ’ όλας τας προσπαθείας όπως πείσωμεν υμάς περί πραγμάτων άτινα είναι και αφ’ εαυτών αρκετά εύγλωττα, διατηρήτε ακόμη πεπλανημένας εντυπώσεις. Θα είχον εν τούτοις, προσέθηκα (απαντών εμμέσως εις τον περί αγγλικής εγγυήσεως υπαινιγμόν του), μίαν παράκλησιν να σας κάμω. Όταν εξετάζητε λεπτομερειακά ζητήματα, να μη παραβλέπητε εν σπουδαιότατον στοιχείον, την γεωγραφικήν ημών θέσιν ήτις παίζει ρόλον κεφαλαιώδη εις μερικά πράγματα. Παραβλέποντες αυτήν διαπράττετε εν αρχικόν σφάλμα, από το οποίον απορρέουσι, κατά φυσικόν λόγον, πεπλανημένα συμπεράσματα.
Ναι, δεν αρνούμαι την σημασίαν του πράγματος… παρετήρησε συγκαταβατικώς ο κ. Αμφούζο.
Όσον αφορά τον τύπον, εξηκολούθησα, είδον ότι εν τηλεγράφημα του Πρακτορείου Στέφανι χαρακτηρίζει ως πρόκλησιν την σύστασιν εις τους ορκισθέντας νέους αξιωματικούς της θαλάσσης όπως κρατήσουν υψηλά το όνομα του Έλληνος ναύτου. Άλλο πάλιν τηλεγράφημα θεωρεί προκλητικούς τους εράνους υπέρ της ελληνικής αεροπορίας επ’ αφορμή του τορπιλλισμού του ευδρόμου «Έλλη» και την μνείαν ιστορικών γεγονότων δια τα οποία υπερηφανεύεται ο Ελληνισμός. Ομολογώ ότι δεν βλέπω που στηρίζεται η περί προκλήσεως αντίληψις˙ αφού δε μου κάμνετε την ευχαρίστησιν αυτής της φιλικής ανταλλαγής σκέψεων, θα σας υπενθυμίσω πως έχει η όλη εξέλιξις αυτού του κεφαλαίου. Προ τινών εβδομάδων ο αλβανικός τύπος έγραψε πλείστα όσα προσβλητικά δια τον ελληνικόν λαόν.
Ναι, παρετήρησεν ο κ. Ανφούζο, αλλά πρόκειται περί τοπικών ζητημάτων…
Ο ιταλικός τύπος, εξηκολούθησα, έσπευσε να αναδημοσιεύση τα άρθρα εκείνα μετ’ απληστίας και δη μετά τινός ευχαριστήσεως, αν κρίνω από τας επικεφαλίδας και από τινά σχόλια με τα οποία επλαισίωσε την αναδημοσίευσιν. Δεν είναι ανάγκη να σας είπω εν παρενθέσει ότι τούτο δεν έδωκεν εις την ελληλνικήν κοινήν γνώμην εντύπωσιν συμπαθείας εκ μέρους του ιταλικού έθνους. Οπωσδήποτε, ο ελληνικός τύπος έκρινεν αξιοπρεπέστερον να μη αντιδράση εις την έλλειψιν αβρότητος του αλβανικού τύπου. Σήμερον έρχεται ο ιταλικός τύπος, ο οποίος ελαφρά τη καρδία εφιλοξένησε και ενεθάρρυνε τόσας αλβανικάς προκλήσεις κατά της Ελλάδος, να παραστήση εαυτόν προκαλούμενον διότι εξυμνείται ο Θεμιστοκλής ή ο Μιλτιάδης, διότι οι Έλληνες επιθυμούν να αναπληρώσουν εν απολεσθέν πλοίον ή να ενισχύσουν την αεροπορίαν των, διότι, τέλος, συνιστάται εις τους ναύτας μας να είναι καλοί ναύται.
Ίσως όχι τόσον αυτά καθ’ εαυτά, παρετήρησεν ο κ. Ανφούζο, άλλ’ εν συνδυασμώ προς την επιδεικνυομένην εύνοιαν προς την αγγλικήν προπαγάνδαν προσλαμβάνουν τα δημοσιεύματα ταύτα ιδιαιτέραν σημασίαν.
Η προσωπική μου εντύπωσις, τω είπον, είναι ότι ο ελληνικός τύπος φιλοξενεί εξ ίσου και με απόλυτον αντικειμενικότητα όλα τα δημοσιεύματα των εμπολέμων.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 148
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
18 Σεπτεμβρίου 1940
Πληροφορούμαι ότι ξένος Πρεσβευτής, αναχωρών μεθαύριον επ’ αδεία, επεσκέφθη τον κόμητα Τσάνο τον οποίον ηρώτησε, μεταξύ άλλων, πως έχουσιν αι ελληνοϊταλικαί σχέσεις.
-Όχι πολύ καλά, απήντησεν ο Υπουργός.
Εις ερώτησιν του Πρεσβευτού εάν ο Υπουργός ενόει δια τούτου το αλβανικόν επεισόδιον, ο κόμης Τσάνο απήντησεν:
-Το ζήτημα αυτό είναι τοπικόν. Εκτός τούτου υπάρχει το ζήτημα της βοηθείας την οποίαν ευρίσκουσιν οι Άγγλοι εις τα ελληνικά ύδατα.
-Νομίζω, παρετήρησεν ο Πρεσβευτής, ότι αι πληροφορίαι σας δεν είναι ακριβείς και θα ήτο καλόν να φροντίσητε να πληροφορηθήτε καλύτερον. Η υπόνοιά σας έρχεται εις ανατίθεσιν με την λογικήν. Δεν είναι δυνατόν να παραδεχθή τις ότι η Ελλάς, η οποία ετήρησεν άψογον ουδετερότητα απ’ αρχής του πολέμου μέχρι σήμερον, εξέλεξεν αυτήν ακριβώς την στιγμήν δια να απομακρυνθή της γραμμής εκείνης. Άλλωστε οι Άγγλοι έχουσι τόσας βάσεις εις την Ανατολικήν Μεσόγειον και τόσην επάρκειαν εφοδιασμών και άλλων μέσων, ώστε τη αληθεία να μη έχωσιν ανάγκην να αναζητώσι ταύτα αλλαχού. Φροντίσατε να πληροφορηθήτε καλύτερον, επανέλαβε καταλήγων ο Πρεσβευτής.
Εν τέλει της συνομιλίας ο Υπουργός είπεν αφ’ εαυτού εις τον συνομιλητήν του ότι η Ιταλία δεν πρόκειται να επιχειρήση τι κατά της Ελλάδος.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 149
Ο εν Αργυροκάστρω Υποπρόξενος προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
18 Σεπτεμβρίου 1940
Από προχθές ήρχισε να λειτουργή ενταύθα ραδιοφωνικός σταθμός μεσαίων κυμάτων 216, όστις μεταδίδει ελληνικήν μουσικήν και δελτία ειδήσεων και προπαγάνδας εις ελληνικήν γλώσσαν. Η προπαγάνδα απευθύνεται εις τον ελληνικόν λαόν και στρέφεται εναντίον της Ελληνικής Κυβερνήσεως και του Ελληνικού Στρατού. Ώρα εκπομπής καθ’ εκάστην η 8 εσπερινή.
Νικολαρεΐζης.
Αριθ. 150
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
20 Σεπτεμβρίου 1940
Ενώ το εν των θεμάτων άτινα απετέλεσαν το περιεχόμενον της καθ’ ημών ιταλικής εκστρατείας του παρελθόντος μηνός, η κατηγορία περί αγγλοελληνικής συνεργασίας, συνεχίζεται εις περιωρισμένην κλίμακα, το έτερον, το περί της εις την Αλβανίαν οφειλομένης δικαιοσύνης, φαίνεται εισελθόν εις περίοδον ανακωχής.
Εν τίνι μέτρω οφείλομεν ίσως χάριτας εις τον περιβόητον Χότζα διότι απεκάλυψεν εις ημάς εν σαφηνεία, ωμότητι και ακριβεία ό,τι κατά προσέγγισιν μόνον υπεθέτομεν μέχρι τούδε, την ιταλικήν δηλαδή επιβουλήν. Αλλά, όσον και εν τούτο φαίνεται εκ πρώτης όψεως παράδοξον, ο εκ της επιβουλής κίνδυνος επιτείνεται δι’ ημάς εκ του γεγονότος ότι η Ιταλία εξήλθεν εν πολλοίς μειωμένη εκ της υποθέσεως των Αλβανών ληστών.
Δεν είναι υπερβολή να είπη τις ότι η πλοκή του δράματος Χότζα επροκάλεσε την θυμηδίαν εκεί όπου δεν εγέννησε ζωηράν αγανάκτησιν. Έλλειψις σοβαρότητος, επαγγελματική αδεξιότης είναι αι ελαφρότεραι των κρίσεων αίτινες ηκούσθησαν δια την τεχνικήν εμφάνισιν. Άλλαι πράξεις, εξεγείρασαι την συνείδησιν του κόσμου, καλώς ή κακώς απεδόθησαν δια βοής εις ιταλικήν πρωτοβουλίαν. Τόσαι και άλλαι είναι αι πληγαί, μικραί και μεγάλαι, ας το επεισόδιον Χότζα ήνοιξεν εις το ιταλικόν γόητρον. Ο φασισμός δεν θα τας συγχωρήση ούτε εις τον εαυτόν του ούτε εις τους άλλους, και εις πρώτην ευκαιρίαν θα ζητήση εκδίκησιν. Εις την βασικήν επιβουλήν προσετέθη ήδη η εκ των μειώσεων μήνις.
Είπον εν αρχή ότι το αλβανικόν ζήτημα εισήλθεν εις περίοδον ανακωχής. Πράγματι η νέα θέσις είναι ότι το ζήτημα είναι «τοπικόν». Τούτο είπεν ο Υπουργός των Εξωτερικών εις ξένους Πρεσβευτάς, το αυτό επανέλαβεν εις εμέ ο κ. Ανφούζο κατά την πρόσφατον συνομιλίαν μας, και κάτι ανάλογον εψέλλισεν ο Ταγματάρχης του Αλβανικού Τμήματος εις τον Σύμβουλον της Β. Πρεσβείας. Πλείονες εξηγήσεις δεν δίδονται, άλλ’ η έννοια είναι προφανής. Εν ελληνοαλβανικόν ζήτημα εδημιουργήθη. Ο τίτλος ήδη υφίσταται, η άμεσος μόνον ρευστοποίησις εμποδίζεται εξ ωρισμένων λόγων. Εν ελληνοϊταλικόν ζήτημα δεν θα ήτο ανεκτόν να εκκρεμή˙ ως ελληνοαλβανικόν δύναται να περιμένη την λύσιν του. Θα έλθη η σειρά του. Εν τω μεταξύ διατηρείται το πυρ εις την άλλη θρυαλλίδα, την κατηγορίαν επί αγγλοφιλία. Και ούτω τίθεται συνεχώς το ερώτημα: Υπάρχει κίνδυνος;
Επί του ερωτήματος τούτου η αντίληψίς μου παραμένει εν γενικαίς γραμμαίς ως την έχω ήδη εκθέση.
Το βέβαιον είναι ότι διανύομεν σπουδαιοτάτην καμπήν της εξελίξεως του πολέμου και ότι λίαν προσεχώς, ίσως μετ’ ολίγας μόνον εβδομάδας, ή θα ευρεθώμεν ενώπιον σοβαρωτάτων προβλημάτων ή θα αποκτήσωμεν μείζονα πολιτικήν άνεσιν.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 151
Σημείωμα επιδοθέν υπό του Πρεσβευτού της Ιταλίας προς τον Μόνιμον Υφυπουργόν των Εξωτερικών.
23 Σεπτεμβρίου 1940
Αναφερομένη εις τα σημειώματα δια των οποίων το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών ευηρεστήθη να επισύρη την προσοχήν της επί των πτήσεων ιταλικών αεροσκαφών υπεράνω του ελληνικού εδάφους, η Β. Πρεσβεία της Ιταλίας έχει την τιμήν να φέρη εις γνώσιν αυτού ότι εδόθησαν εις τους Ιταλούς αεροπόρους σαφείς οδηγίαι όπως αποφεύγωσιν επιμελώς τας πτήσεις υπεράνω του ελληνικού εδάφους.
Αριθ. 152
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
24 Σεπτεμβρίου 1940
Εκ της καλής πηγής επληροφορήθην ότι εις τας ιταλικάς εισηγήσεις περί εκκαθαρίσεως των λοιπών βαλκανικών ζητημάτων, εν οις το αλβανικόν και το της αγγλικής εν Ελλάδι επιρροής, η Γερμανία αντέταξε κατηγορηματικήν αξίωσιν όπως μη επιχειρηθή τίποτε το δυνάμενον να γεννήση στρατιωτικάς περιπλοκάς. Νοείται, κατ’ αντιδιαστολήν, ότι η Γερμανία δεν δύναται να εναντιωθή εις προσπαθείας της Ιταλίας όπως επιτύχη τους σκοπούς της δια της διπλωματικής οδού, και ίσως μάλιστα είναι το Ράϊχ υποχρεωμένον να υποστηρίξη αυτάς εν τίνι μέτρω. Οι απειλητικοί υπαινιγμοί του τύπο υμοι εχαρακτηρίσθησαν ως φόβητρον.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 153
Ανακοίνωσις του Πρακτορείου Αθηνών.
28 Σεπτεμβρίου 1940
Το Πρακτορείον Στέφανι ανεδημοσίευσε νέον κεφάλαιον του μυθιστορήματος του δημοσιευομένου υπό της αλβανικής εφημερίδος «Τομόρι» επί δήθεν κακουργημάτων διαπραχθέντων εις βάρος των Μουσουλμάνων της Ηπείρου. Είμεθα εις θέσιν να παράσχωμεν τας κατωτέρω διασαφήσεις επί τριών «ανθρωποκτονιών» επινοηθεισών υπό της «Τομόρι». Το πρώτον «θύμα», ο Μαζχάρ Ρετζέπ εκ του χωρίου Χλομποτσάρι, είναι πρόσωπον ανύπαρκτον, και εις το χωρίον τούτο ουδείς φόνος δια χρηματικάς διαφοράς. Το δεύτερον «θύμα», ο Ριζά Κάλι εκ Παραμυθίας, υφίσταται πράγματι, πλην χαίρει άκρας υγείας. Το τρίτον «θύμα», η υπό το όνομα Τζεμάλ Χότζα γυνή, εκ του χωρίου Καρβουνάρι, είναι πρόσωπον ανύπαρκτον, ουδενός φόνου σημειωθέντος εις το χωρίον τούτο από του 1932 ότε εις Μουσουλμάνος εφόνευσε την γυναίκα του δια λόγους τιμής. Δέον να προσθέσωμεν ότι ανήρ ούτος απεβίωσεν εκ φυσικού θανάτου το 1909.
Αριθ. 154
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
28 Σεπτεμβρίου 1940
Εις το τεύχος του Σεπτεμβρίου της μηνιαίας πολιτικής επιθεωρήσεως «Αυτοκρατορική Εξάπλωσις» δημοσιεύεται χαρακτηριστικώς προειδοποιητικόν άρθρον περί της επιρροής την οποίαν θα ηδύνατο ενδεχομένως να ασκήσωσι τα ουδέτερα κράτη της Μεσογείου επί της περαιτέρω εξελίξεως του πολέμου. Ο συντάκτης του άρθρου υποστηρίζει την άποψιν ότι εξ όλων των εν λόγω χωρών η Ελλάς και η Ισπανία είναι εκείναι αι οποίαι θα ηδύναντο, ως εκ της γεωγραφικής των θέσεως, να επηρεάσωσιν ουσιωδώς την πορείαν των πολεμικών επιχειρήσεων εις την λεκάνην της Μεσογείου, εάν τυχόν ελάμβανον μέρος εις αυτάς.
Εκτίθεται δια μακρού η μεγάλη στρατηγική σημασία ην κέκτηνται αι ελληνικαί ακταί και αι νήσοι ημών και περιγράφονται εν πάση λεπτομερεία οι τρομακτικοί κίνδυνοι τους οποίους θα ενεφάνιζον δια την Ιταλίαν η Κέρκυρα, η Πελοπόννησος, η Κεφαλληνία, η Κρήτη ή το Ναυαρίνον εις τας χείρας των Άγγλων. Διότι, κατά τον αρθρογράφον, «δια την οξυδερκή πολιτικήν του Φόρεϊν Όφφις, η Ελλάς, μεγεθυνθείσα παρά κάθε ελπίδα και αξίαν μετά τον πόλεμον του 1914-1918, έπρεπε να χρησιμεύση εν καιρώ ειρήνης ως αντιστάθμισμα της ιταλικής δυνάμεως και επιρροής εν τη Εγγύς Ανατολή και να προμηθεύση εν καιρώ μεσογειακού πολέμου τας ενδεχομένας βάσεις εις τα πλοία του αγγλικού μεσογειακού στόλου. Και υπέθαλψαν ούτω οι Άγγλοι τας ανοήτους ελληνικάς διεκδικήσεις επί των νήσων των Δωδεκανήσου και υπεδαύλισαν πάντοτε την εχθρικήν προς την Ιταλίαν πολιτικήν της Ελλάδος».
Και καταλήγει ο αρθογράφος της επιθεωρήσεως, προοιωνιζόμενος μίαν προληπτικήν παρά των Ιταλών κατάληψιν των επικαίρων ελληνικών σημείων, δια της εξής φράσεως:
«Η Ιταλία δεν δύναται να επιτρέψη την χρήσιν των ελληνικών βάσεων υπό του αγγλικού στόλου. Εν η περιπτώσει τούτο συνέβαινεν ή ίσως αμέσως πριν τούτο συμβή, η ενέργεια της Ιταλίας θα είναι κεραυνοβόλος χωρίς να υπάρχη ανάγκη να εξοδευθή αριθμός τις τορπιλλών κατά ενός αθώου παλαιού ελληνικού πολεμικού.»
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 155
Ο Πρεσβευτής της Αγγλίας προς τον Πρωθυπουργόν και Υπουργόν των Εξωτερικών.
30 Σεπτεμβρίου 1940
Πληροφορούμαι αυτήν την στιγμήν ότι δύο βρετανικά αεροπλάνα, με πλήρωμα δύο ανδρών έκαστον, προσεγειώθησαν χθες την εσπέραν παρά την Σητείαν της Κρήτης. Το εν εξ αυτών έχει σοβαρώς βλαβή, ενώ το έτερον προσεγειώθη λόγω ελλείψεως βενζίνης. Θα ήτο δυνατόν να κάμητε μίαν εξαίρεσιν εις τους κανονισμούς σας (όπως είχετε κάμη δια το ιταλικόν αεροπλάνον όπερ ανεχώρησε δια Ρόδον) και να επιτρέψητε και εις το ιδικόν μας αεροπλάνον να αναχωρήση;
Πάλαιρετ.
Αριθ. 156
Ο Πρωθυπουργός και Υπουργός των Εξωτερικών προς τον Πρεσβευτήν της Αγγλίας.
30 Σεπτεμβρίου 1940
Απαντών εις την σημερινήν επιστολήν υμών εν σχέσει προς την αναγκαστικήν προσγείωσιν δύο βρετανικών αεροπλάνων εις Σητείαν της Κρήτης, σπεύδω να σας γνωρίσω ότι λυπούμαι ειλικρινώς μη δυνάμενος να επιτρέψω την αναχώρησιν του ενός εξ αυτών, του προσγειωθέντος ελλείψει βενζίνης.
Πράγματι η αναχώρησις του αεροπλάνου τούτου θα απετέλει παράβασιν της ημετέρας ουδετερότητος και θα ηδύνατο, υπό τας τόσον δυσκόλους συνθήκας ας διερχόμεθα, να επισύρη τας πλέον σοβαράς περιπλοκάς, τας οποίας τόσον η Ελλάς όσον και η Μεγάλη Βρετανία έχουσι κάθε συμφέρον να αποφύγωσιν.
Όσον αφορά την περίπτωσιν του ιταλικού αεροπλάνου την οποίαν αναφέρετε εν τη υμετέρα επιστολή, οφείλω να σημειώσω ότι δεν επρόκειτο περί πολεμικού αεροπλάνου αλλά περί εμπορικού τοιούτου ανήκοντος εις την Εταιρείαν «Άλα Λιττόρια». Άλλωστε το αεροπλάνον τούτο προσεγειώθη συνεπεία βλάβης του ενός των κινητήρων του, ήτις και επιδιωρθώθη υπό του πληρώματός του του ανήκοντος εις την αεροπορικήν εταιρείαν.
Μεταξάς.
Αριθ. 157
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
30 Σεπτεμβρίου 1940
Εκ πολύ καλής πηγής μοι μετεδόθη σήμερον ότι ο αυτόθι Πρεσβευτής της Ιταλίας θα επιφορτισθή να παρουσιάση ωρισμένα αιτήματα. Μοι ελέχθη συγχρόνως ότι καλόν θα ήτο να εύρωμεν τρόπον συμβιβασμού, διότι υπάρχει πρόθεσις επιβολής των εν λόγω αιτημάτων.
Δεν αποκλείεται να προτίθεται πράγματι η Ιταλία να προέλθη εν Αθήναις εις τοιαύτα διαβήματα, τα δε ανωτέρω μηνύματα να αποτελούν δοκιμαστικάς κρούσεις ή εκφοβιστικήν προπαρασκευήν. Δια τούτο εις τον πληροφορητήν μου ότι, κατά την γνώμην μου, η Β. Κυβέρνησις δεν είναι διατεθειμένη να παζαρεύση παρέκκλισίν τινά εκ της ην ακολουθεί τιμίας ουδετερότητος.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 158
Ο Πρωθυπουργός και Υπουργός των Εξωτερικών προς την εν Ρώμη Β. Πρεσβείαν.
1 Οκτωβρίου 1940
Καλώς απηντήσατε εις τον πληροφορητήν σας. Παρακαλούμεν όπως παρακολουθήσητε επακριβώς το ζήτημα και τηλεγραφήσητε πάσαν λεπτομέρειαν επ’ αυτού.
Μεταξάς.
Αριθ. 159
Ο εν Τιράνοις Γενικός Πρόξενος προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
1 Οκτωβρίου 1940
Αι συλλήψεις των ομογενών, η μετάβασις του Τοποτηρητού του Βασιλέως της Ιταλίας εις Τεπελένι και Αργυρόκαστρον, η αναχώρησις στρατιωτικών δυνάμεων προς νότον της Κορυτσάς και η συνεχιζομένη εντατική συγκέντρωσις ιταλικού στρατού εις τα σύνορά μας, ενώ ευρισκόμεθα εις τας παραμονάς του χειμώνος˙ πάντα τα ανωτέρω συντελούν εις την δημιουργίαν της εντυπώσεως ότι επίκεινται γεγονότα.
Αργυρόπουλος.
Αριθ. 160
Σημείωμα επιδοθέν υπό του Μονίμου Υφυπουργού των Εξωτερικών εις τον Πρεσβευτήν της Ιταλίας.
3 Οκτωβρίου 1940
Δια του από 23 παρελθόντος Σεπτεμβρίου σημειώματός της η Β. Πρεσβεία της Ιταλίας ευηρεστήθη να γνωρίση εις το Β. Υπουργείον ότι εδόθησαν εις τους Ιταλούς αεροπόρους σαφείς οδηγίαι όπως αποφεύγωσιν επιμελώς τας πτήσεις υπεράνω του ελληνικού εδάφους.
Παρά την ευγενή ταύτην ανακοίνωσιν παρετηρήθησαν επανειλημμέναι περιπτώσεις πτήσεων ιταλικών αεροσκαφών υπεράνω απηγορευμένων ζωνών του ελληνικού εδάφους. Συγκεκριμένως αναφέρονται αι κάτωθι περιπτώσεις:
1)Την 23 Σεπτεμβρίου και ώραν 14.15 ιταλικόν βομβαρδιστικόν αεροπλάνον υπερέπτη εις ύψος 2.000 μέτρων της αμυντικής ζώνης του νοτίου τμήματος της νήσου Αιγίνης.
2)Την 23 Σεπτεμβρίου και ώραν 14 ιταλικόν βομβαρδιστικόν αεροπλάνον υπερέπτη του Ξυλοκάστρου (επαρχίας Κορινθίας).
3) Την 24 Σεπτεμβρίου και ώραν 8.45 ιταλικόν εμπορικόν αεροπλάνον, φέρον τα εθνικά στοιχεία ΙΤΙΝΑ, υπερέπτη του οχυρού των Φλεβών εις ύψος 600 μέτρων.
4)Την 27 Σεπτεμβρίου και ώραν 14.50 αεροπλάνον της «Άλα Λιττόρια», φέρον τα εθνικά στοιχεία ΙΤΙΤΟ, υπερέπτη του οχυρού των Φλεβών εις χαμηλόν ύψος.
5) Την 1 Οκτωβρίου και ώραν 7.20 ιταλικόν αεροπλάνον υπερέπτη εις ύψος 1000 μέτρων των οχυρών της Αιγίνης εν τη αμυντική ζώνη του βορείου και νοτίου τμήματος της νήσου.
Το Β. Υπουργείον θα ώφειλε χάριτας εις την Β. Πρεσβείαν της Ιταλίας εάν αύτη έφερε τας ανωτέρω περιπτώσεις εις γνώσιν των αρμοδίων αρχών.
Αριθ. 161
Ο εν Αργυροκάστρω Υποπρόξενος προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
4 Οκτωβρίου 1940
Συνεχίζεται η κίνησις προς συγκρότησιν ανταρτικών σωμάτων δια τρομοκρατικήν δράσιν εντός του ελληνικού εδάφους. Σχετικαί προσπάθειαι καταβάλλονται ιδίως εις τας περιοχάς Τεπελενίου και Κουρβελεσίου. Εις τους εγγραφέντας δίδονται 300 αλβανικά φράγκα ως προκαταβολή και 100 μηνιαίως, θα εξασφαλισθή δε και η διατροφή των οικογενειών των.
Νικολαρεΐζης.
Αριθ. 162
Σημείωμα επιδοθέν υπό του Μονίμου Υφυπουργού των Εξωτερικών εις τον Πρεσβευτήν της Ιταλίας.
8 Οκτωβρίου 1940
Το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών έχει την τιμήν να επισύρη την προσοχήν της Β. Πρεσβείας της Ιταλίας επί των κάτωθι:
1)Την 3 Οκτωβρίου και ώραν 14.30 ιταλικόν αεροπλάνον υπερέπτη του κόλπου της Καλλονής (Μυτιλήνης).
2) Την 3 Οκτωβρίου, από ώρας 8.55 μέχρι 10ης Ιταλικόν αεροπλάνον, προερχόμενον εκ Δωδεκανήσου και κατευθυνόμενον προς την Ιταλίαν, υπερέπτη του ελληνικού εδάφους από της Αμοργού μέχρι της Ζακύνθου.
3) Την 3 Οκτωβρίου, από ώρας 11.44 μέχρι 12.45, ιταλικόν αεροπλάνον υπερέπτη της νήσου της Ευβοίας, από του Μαντουδίου μέχρι των Ωρεών.
4) Την 5 Οκτωβρίου από ώρας 10.10 μέχρι 12.05, ιταλικόν αεροπλάνον εξετάλεσε πτήσιν αναγνωρίσεως υπεράνω της νήσου της Ευβοίας.
5) Την 5 Οκτωβρίου, από ώρας 9.35 μέχρι 11.32, ιταλικόν αεροπλάνον, προερχόμενο εκ Δωδεκανήσου και κατευθυνόμενον προς την Ιταλίαν, υπερέπτη του ελληνικού εδάφους υπό της Αμοργού, διερχόμενον υπεράνω του Λεωνιδίου, της Ζαχάρως, του Πύργου και του Κατακώλου, μέχρι της Ζακύνθου.
6)Την 5 Οκτωβρίου, από ώρας 13.45 μέχρι 15.30, ιταλικόν αεροπλάνον, προερχόμενον εξ Ιταλίας και διευθυνόμενον προς την Δωδεκάνησον, υπερέπτη του ελληνικού εδάφους από της Κερκύρας μέχρι της Αμοργού, διεθόν υπεράνω του Αγρινίου, του Γαλαξιδίου, της Κορίνθου και της Αιγίνης. Το αεροπλάνον τούτο υπερέπτη προς τούτοις της απηγορευμένης ζώνης ει το νότιον μέρος της Αιγίνης.
7) Την 6 Οκτωβρίου και ώραν 10.10 ιταλικόν αεροπλάνον υπερέπτη του λιμένος Ηρακλείου (Κρήτης) διαγράψαν κύκλους τινάς εις ύψος 200 περίπου μέτρων.
8) Την 6 Οκτωβρίου, από ώρας 9.07 μέχρι 11.20 ιταλικόν αεροπλάνον, προερχόμενον εκ Δωδεκανήσου και κατευθυνόμενον εις Ιταλίαν, υπερέπτη του ελληνικού εδάφους από της Αμοργού μέχρι της Κερκύρας μέσω Αιγίνης – Κορίνθου – Διακοφτού – Ρίου. Το αεροπλάνον τούτο υπερέπτη προς τούτοις της απηγορευμένης ζώνης του νοτίου μέρους της Αιγίνης εις ύψος 3.000 μέτρων.
Το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών θα ώφειλε χάριτας εις την Β. Πρεσβείαν της Ιταλίας εάν αύτη ευηρεστείτο να επισύρη την προσοχήν των αρμοδίων αρχών επί των επαναλαμβανομένων αυτών περιπτώσεων πτήσεων ιταλικών αεροπλάνων υπεράνω του ελληνικού εδάφους, παρά τας οδηγίας τας αναφερομένας εν τω σημειώματι της Ιταλικής Β. Πρεσβείας υπό ημερομηνίαν 23 παρελθόντος Σεπτεμβρίου.
Αριθ. 163
Ο εν Βουδαπέστη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
13 Οκτωβρίου 1940
Εκ θετικωτάτης πηγής πληροφορούμαι ότι εις τους κύκλους του Ουγγρικού Υπουργείου των Εξωτερικών θεωρείται ως επικειμένη η επίθεσις της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.
Σκέφερις.
Αριθ. 194
Σημείωμα επιδοθέν υπό του Μονίμου Υφυπουργού των Εξωτερικών εις τον Πρεσβευτήν της Ιταλίας.
14 Οκτωβρίου 1940
Εν συνεχεία προς τα σημειώματα από 3 και 8 τρέχοντος μηνός, το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών έχει την τιμήν να επισύρη την προσοχήν της Β. Πρεσβείας της Ιταλίας επί των κάτωθι:
1)Την 9 τρέχοντος και ώραν 2.57 ιταλικόν αεροπλάνον διέγραψε κύκλους τινάς υπεράνω της πόλεως του Ηρακλείου (Κρήτης).
2)Την 9 τρέχοντος, από ώρας 10.38 μέχρι 14.32, ιταλικόν αεροπλάνον, προερχόμενον εξ Ιταλίας και κατευθυνόμενον προς την Δωδεκάνησον, υπερέπτη του ελληνικού εδάφους διελθόν υπεράνω των Λεχαινών, του Γαστουρίου, της Αμαλιάδος και του Άστρους.
3)Την 11 τρέχοντος, από 11ης μέχρι 12.54, ιταλικόν αεροπλάνον, προερχόμενον εκ Δωδεκανήσου και κατευθυνόμενον προς την Ιταλίαν, υπερέπτη του ελληνικού εδάφους από της Αμοργού μέχρι της Κεφαλληνίας, διελθόν υπεράνω του Ναυπλίου, της Νεμέας, του Αιγίου και της Αράξου.
4) Την 11 τρέχοντος, από ώρας 12.26 μέχρι 13.20, ιταλικόν αεροπλάνον, προερχόμενον εκ Δωδεκανήσου και κατευθυνόμενον προς την Ιταλίαν, υπερέπτη του ελληνικού εδάφους, διελθόν υπεράνω του Ποντικονησίου, της Φιλιππιάδος, της Μανωλιάσης και της Ηγουμενίτσης.
5)Την 12 τρέχοντος, από ώρας 9.35 ώρας μέχρι 9.55, ιταλικόν αεροπλάνον διέγραψε κύκλους τινάς υπεράνω της περιοχής του Ναυστάθμου και της νήσου Ψυτταλείας. Το αεροπλάνον τούτο υπερέπτη προς τούτοις της απηγορευμένης ζώνης του βορείου τμήματος της Αιγίνης.
Το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών θα ώφειλε χάριτας εις την Β. Πρεσβείαν της Ιταλίας εάν ευηρεστείτο να επισύρη εκ νέου την προσοχήν των αρμοδίων αρχών επί των νέων τούτων πτήσεων υπεράνω του ελληνικού εδάφους παρά τας οδηγίας τας μνημονευομένας εις το σημείωμα της Ιταλικής Πρεσβείας υπό ημερομηνίαν 23 Σεπτεμβρίου 1940.
Αριθ. 165
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
15 Οκτωβρίου 1940
Από τριών εβδομάδων συμβαίνει με την υπόθεσιν της εναντίον ημών επιθέσεως της Ιταλίας ό,τι συνέβη κατά τον παρελθόντα Απρίλιον με την υπόθεσιν της Κερκύρας. Εις όλους τους κύκλους και εις όλα τα στρώματα της κοινωνίας δεν υπάρχει πρόσωπον το οποίον να μη έχη λάβη και μεταδώση την πληροφορίαν ότι η εκδήλωσις της εναντίον ημών ενεργείας είναι ζήτημα ωρών. Ως προς το είδος της ενεργείας αι φήμαι εκτείνονται εις όλην την κλίμακα, από της φιλικής διατυπώσεως των αιτημάτων μέχρι της αιφνιδιαστικής εισβολής. Τοιούτου είδους προειδοποιήσεις περιήλθον εις την Πρεσβείαν εκ μέρους προσώπων προσκειμένων προς τους στρατιωτικούς και τους διοικητικούς κύκλους. Παρατηρώ ότι είναι ομοιόμορφοι κατά την διατύπωσιν και τα επιχειρήματα και ότι ενίοτε συνοδεύονται από την υποβλητικήν ερώτησιν εάν δεν ήτο προτιμότερον να συνεννοηθώμεν επί τη βάσει ωρισμένων παραχωρήσεων, ανωδύνων δήθεν δι’ ημάς αλλά στρατηγικής ανάγκης δια την Ιταλίαν.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 166
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
21 Οκτωβρίου 1940
Η έγκυρος εβδομαδιαία επιθεώρησις «Διεθνείς Σχέσεις», εξετάζουσα εις το τελευταίον τεύχος της (19 Οκτωβρίου) την εξέλιξιν του πολέμου, παρατηρεί συν άλλοις τα ακόλουθα:
«Η ιταλική επιρροή επί των Βαλκανικών και Μεσογειακών Χωρών είναι πλέον ή ηυξημένη και παγιωμένη. Η επιρροή αύτη προώρισται να λάβη μελλοντικάς εξελίξεις. Η επιρροή αύτη είναι τώρα πλέον ασυγκράτητος ένεκα των αναγκών του πολέμου. Ο ιταλικός λαός διεξάγει τον πόλεμον των φυσικών βλέψεων. Ο ιταλικός λαός ασκεί επίσης την πολιτικήν των φυσικών προφυλάξεων. Είναι δια τούτο πρόδηλον ότι εκεί όπου επιζώσιν ακόμη εις τα Βαλκάνια σκοτεινά σημεία, τα σημεία αυτά πρέπει αποφασιστικώς να διευκρινισθούν, και θα διευκρινισθούν με άκραν σθεναρότητα. Η Αγγλία ηθέλησε τον ολοκληρωτικόν πόλεμον άνευ ορίων και μέχρις εσχάτων. Ο ιταλικός λαός, παίζων την ιδικήν του περιουσίαν, δεν δύναται ή να προηγηθή του εχθρού επί της οδού την οποίαν ούτος εξέλεξε. Κάθε δισταγμός είναι αδικαιολόγητος και κάθε καθυστέρησις ανήθικος. Κατά την στιγμήν αυτήν εις την Ευρώπην πρέπει να κυβερνά η δύναμις…»
Ι Πολίτης.
Αριθ. 167
Ο εν Αγίοις Σαράντα Υποπρόξενος προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
21 Οκτωβρίου 1940
Προωθήθησαν προς τα σύνορα αι στρατιωτικαί δυνάμεις της περιφερείας των Αγίων Σαράντα.
Τριανταφυλλάκος.
Αριθ. 168
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
23 Οκτωβρίου 1940
Εξακολουθούν αι φήμαι περί επικειμένης καθ’ ημών επιθέσεως, κατά δε πληροφορίας στρατιωτικής πηγής προστίθεται ήδη και χρονικός προσδιορισμός μεταξύ 25 και 28 τρέχοντος μηνός δια την εκδήλωσιν της εναντίον της Ελλάδος ενεργείας.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 169
Ο εν Βέρνη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
25 Οκτωβρίου 1940
Κατά πληροφορίας εκ Βερολίνου η επίθεσις κατά της Ελλάδος είναι ζήτημα ημερών.
Ψαρούδας.
Αριθ. 170.
Ο εν Τιράνοις Γενικός Πρόξενος προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
25 Οκτωβρίου 1940
Επιβεβαιούται η πληροφορία περί επιτάξεως των συγκοινωνιακών μέσων. Η κίνησις των ιδιωτών από πόλεως εις πόλιν κατέστη δυσκολωτάτη. Η τηλεγραφική επικοινωνία συναντά μεγάλας δυσχερείας. Παρατηρείται ζωηροτάτη κίνησις εις το ενταύθα Ιταλικόν Στρατηγείον, του οποίου οι αξιωματικοί ανεχώρησαν εις Αργυρόκαστρον. Διάχυτος είναι η γνώμη ότι ευρισκόμεθα εις τα πρόθυρα ιταλικής δράσεως.
Αργυρόπουλος.
Αριθ. 171
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
26 Οκτωβρίου 1940
Διετάχθη χθες υπό του Υπουργείου Αεροπορίας να ανασταλή η εξυπηρέτησις της αεροπορικής γραμμής Αθηνών – Ρόδου μέχρι νεωτέρας διαταγής. Δεν μοι εδόθη σαφής εξήγησις του μέτρου.
Εξ άλλου, ταξιδιώτης αφιχθείς εκ Ρόδου με το τελευταίον αεροπλάνον είπεν ότι τούτο δεν προσήγγισεν εις Αθήνας λόγω του ότι, καθ’ α εξήγησεν ο κυβερνήτης του αεροπλάνου, αι σχέσεις Ελλάδος και Ιταλίας εισήλθον εις κρίσιν.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 172
Ανακοίνωσις του Πρακτορείου Στέφανι.
26 Οκτωβρίου 1940
Ένοπλος ελληνική συμμορία επετέθη σήμερον την πρωΐαν δια πυροβολισμών και χειροβομβίδων εναντίον αλβανικών φυλακίων πλησίον της Κορυτσάς, νοτίως της διαβάσεως Καπέστιτσα. Η άμεσος αντίδρασις αλβανικής περιπόλου και η επακολουθήσασα επέμβασις άλλων αποσπασμάτων επέτρεψαν την άμεσον απόκρουσιν της εχθρικής ομάδος, ήτις είχεν εισχωρήση εντός του αλβανικού εδάφους. Εξ εκ των επιτεθέντων Ελλήνων συνελήφθησαν. Αι απώλειαι των Αλβανών ανέρχονται εις 2 στρατιώτας νεκρούς και 3 τραυματίας.
Αριθ. 173
Ανακοίνωσις του Πρακτορείου Στέφανι.
26 Οκτωβρίου 1940
Χθες την εσπέραν τρεις βόμβαι εξερράγησαν πλησίον της έδρας του γραφείου του Ιταλού λιμενάρχου του Πόρτο Έντα (Αγίων Σαράντα). Υπάρχουν 2 ελαφρώς τραυματισμένοι. Καταζητούνται δραστηρίως οι Έλληνες ή Βρετανοί πράκτορες, εις τους οποίους οφείλεται η απόπειρα αύτη.
Αριθ. 174
Ανακοίνωσις του Πρακτορείου Αθηνών.
27 Οκτωβρίου 1940
Τα εκ Τιράνων τηλεγραφήματα, τα διαβιβασθέντα εκ Ρώμης δια του Πρακτορείου Στέφανι, κατά τα οποία ελληνική συμμορία εισήλθε δήθεν εις το αλβανικόν έδαφος και προσέβαλεν αλβανικά φυλάκια πλησίον της Κορυτσάς, νοτίως της διαβάσεως Καπέστιτσα, είναι απολύτως ψευδή. Ουδεμία ελληνική συμμορία διήλθε τα αλβανικά σύνορα εις οιονδήποτε αυτών σημείον. Είναι γνωστόν ότι ουδεμία συμμορία ούτε εσχηματίσθη ούτε είναι δυνατόν να σχηματισθή εντός του ελληνικού εδάφους, δεδομένου ότι αι ελληνικαί στρατιωτικαί και πολιτικαί αρχαί εξασφαλίζουν αδιατάρακτον τάξιν.
Επίσης το αγγελθέν εκ Ρώμης υπό του Πρακτορείου Στέφανι ότι, κατ’ ειδήσεις εκ Τιράνων, εξερράγη βόμβα εις το ιταλικόν Λιμεναρχείον του Πόρτο Έντα (Αγίων Σαράντα) και ότι ενέργειαι τοιαύτης φύσεως δύνανται να αποδοθώσιν εις Έλληνας, δήθεν όργανα ελληνικών αρχών, θεωρείται ενταύθα ως προσπάθεια αυτόχρημα παιδαριώδης. Αγνοείται αν συνέβη τι εις τους Αγίους Σαράντα, αλλά πάντως ουδεμία ελληνική ανάμιξις είναι δυνατή εις τοιαύτης φύσεως υποθέσεις.
Αι ελληνικαί στρατιωτικαί αρχαί των συνόρων, ερωτηθείσα εξ Αθηνών κατόπιν των εκ Τιράνων τηλεγραφημάτων, εβεβαίωσαν τα εξής:
«Ουδέν απολύτως επεισόδιον συνέβη εις τα ελληνοαλβανικά σύνορα, άλλ’ απλώς την νύκτα της Παρασκευής (25 Οκτωβρίου) προς το Σάββατον (26 Οκτωβρίου), περί ώραν 2αν πρωινήν, τα ελληνικά φυλάκια ήκουσαν πυροβολισμούς προς την κατεύθυνσιν της Βιγλίστης, εντός του αλβανικού εδάφους, ευρισκομένης εις απόστασιν ολίγων χιλιομέτρων πέραν της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Επαναλαμβάνεται ότι επί της γραμμής των ελληνοαλβανικών συνόρων ουδέν απολύτως συνέβη. Όπως δε είναι τοποθετημένα τα ελληνικά φυλάκια αποκλείεται εντελώς η διάβασις των συνόρων είτε προς την Ελλάδα είτε προς την Αλβανίαν. Υπάρχουσι πληροφορίαι ότι εντός του αλβανικού εδάφους σχηματίζονται αλβανικαί συμμορίαι, άγνωστον προς ποίον σκοπόν».
Αριθ. 175
Δευτέρα ανακοίνωσις του Πρακτορείου Αθηνών.
27 Οκτωβρίου 1940
Εν συνεχεία της σημερινής ημών ανακοινώσεως εν σχέσει προς τα εν Αλβανία επεισόδια τα τηλεγραφηθέντα υπό του Πρακτορείου Στέφανι, είμεθα εις θέσιν να προσθέσωμεν τας κάτωθι λεπτομερείας, παρασχεθείσας αρμοδίως την νύκτα:
Οι πυροβολισμοί, οι ακουσθέντες υπό των ελληνικών φυλακίων, προήρχοντο εκ του χωρίου Βέρνικ, επί αλβανικού εδάφους, απέχοντος πέντε χιλιόμετρα εκ της Βιγλίστης και τέσσαρα χιλιόμετρα εκ των ελληνικών συνόρων. Ο Έλλην αξιωματικός, διοικητής του απέναντι ελληνικού φυλακίου, όστις ήκουσε τους πυροβολισμούς, ειδοποίησε περί των πυροβολισμών τους οποίους ήκουσε τον απέναντί του Ιταλόν αξιωματικόν και, συμφώνως προς τους στρατιωτικούς κανονισμούς δια τα σύνορα, εζήτησε να συναντηθή μετ’ αυτού όπως πληροφορηθή περί των συμβαινόντων και συνεννοηθή σχετικώς μαζί του. Ο Έλλην αξιωματικός δεν έλαβε μέχρι της στιγμής ταύτης απάντησιν.
Αριθ. 176
Τρίτη ανακοίνωσις του Πρακτορείου Αθηνών.
27 Οκτωβρίου 1940 (ώρα 1 μ.μ.).
Εν συνεχεία της πρωινής ημών ανακοινώσεως, της αφορώσης τα εν Αλβανία επεισόδια καθ’ ην Έλλην αξιωματικός εζήτησε να συναντηθή μετά Ιταλού αξιωματικού των συνόρων, πληροφορούμεθα ότι η συνάντησις αύτη θα γίνη σήμερον την 4ην μ.μ.
Αριθ. 177
Τετάρτη ανακοίνωσις του Πρακτορείου Αθηνών.
27 Οκτωβρίου 1940 (ώρα 9 μ.μ.)
Ανακοινούται ότι η αγγελθείσα συνάντησις μεταξύ Ελλήνων και Ιταλών αξωματικών εις την ελληνοαλβανικήν μεθόριον επραγματοποιήθη σήμερον Κυριακήν περί ώραν 4ην απογευματινήν. Εις την συνάντησιν ταύτην ενεφανίσθη εκ μέρους των Ιταλών εις ανθυπασπιστής, οι δε προσελθόντες δύο Έλληνες αξιωματικοί, εξ ων ο εις ήτο ο διοικητής του τομέως, παρεκάλεσαν όπως επαναληφθή η συνάντησις και λάβη εις αυτήν μέρος ο Ιταλός διοικητής του τομέως.
Από το βιβλίο: Η Ιταλική επίθεσις κατά της Ελλάδος.
ΒΑΣΙΛΙΚΟΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
ΑΘΗΝΑΙ 1940
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη
