Βία στον δρόμο, στα πέριξ γηπέδων, σχολείων, στα κοινωνικά δίκτυα, στα σπίτια. Γυναικοκτονίες, χουλιγκανικές ανθρωποκτονίες, κυνοκτονίες, δι’ αντιπροσώπων λιανίσματα, φονικά άκαρδα σπρωξίματα (του Αντώνη από τον καταπέλτη), συρράξεις – οι νεκροί ξεγυμνώνουν το αιμοδιψές ανθρώπινο θηρίο.
Μοιάζει σήμερα άπειρη η βία· άπειρος, λέγαμε, είναι μόνο ο χρόνος, ο χώρος και η οδύνη. Εγινε ο κόσμος μας πιο βίαιος; Ή είναι που θεωρείται απαράδεκτη η διαπροσωπική βία, που η επιθετικότητα δεν είναι πια ανεκτή, που δημοσιοποιούνται άμεσα όλα τα κακά νέα, τα όλο και πιο ορατά από τις προστατευτικές μας γυάλες;
Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος, έλεγε ο Πλαύτος, υποστήριζε ο Χομπς και αποδεχόταν ο Φρόιντ. Ο πολιτισμός δεν τιθασεύει τα βίαια ένστικτα, λουτρό αίματος είναι διαρκώς η Ιστορία. Πεποίθηση που οι μελέτες δεν επιβεβαιώνουν πλήρως: Ναι, ο κόσμος μας, που αλλάζει μέτρα, σταθμά, κώδικες και μέγεθος (από 554 εκατ. το 1600 ξεπεράσαμε σήμερα τα 8 δισ.) είναι βίαιος, όμως λιγότερο από άλλοτε. Εθνη-κράτη με ισχυρές κεντρικές κυβερνήσεις, εμπορικά δίκτυα, πολυμέσα επικοινωνίας δάμασαν κάπως το θεριό της καταστροφής, ισχυρίζεται ο καθηγητής του Χάρβαρντ, Στίβεν Πίνκερ. Λιγότερα είναι τα θύματα δολοφονιών, εκκαθαρίσεων, πολέμων. Τον 14ο αιώνα δολοφονούνταν π.χ. στην Οξφόρδη 110 άτομα ανά 100.000 κατοίκους, στη Φλωρεντία 150 ανά 100.000, σήμερα 6 ανά 100.000 παγκοσμίως, σύμφωνα με τον ΠΟΥ και το Γραφείο του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και το Eγκλημα (UNODC)· στις ΗΠΑ 5,5, στην Ευρώπη 1, στην Ελλάδα 0,9 ανά 100.000 κατοίκους.
Τον 15ο αι., το 26% των αριστοκρατών στην Ευρώπη πέθαινε βίαια (οι τύποι δεκάτιζαν τους πλουσίους). Ο πολιτισμός κόντυνε τις ρίζες της βίας.
Οι στατιστικές λένε όχι, αντιπαλεύοντας το κυρίαρχο αίσθημα περί διάδοσης μιας σαρωτικής κουλτούρας της βίας.
Από τον 17ο αι. έως σήμερα, τα θύματα πολέμων μειώθηκαν από 3% των εμπλεκομένων πληθυσμών σε 0,7%. Επειδή μίκρυνε η αναλογία στρατιωτών-πληθυσμού; Επειδή μειώθηκε ο χρόνος που οι μεγάλες δυνάμεις αφιέρωναν σε πολέμους – 75% έως 100% από το 1500 έως το 1700, 25% έκτοτε; Ή, κυρίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εξαιτίας των καλύτερων συστημάτων διακυβέρνησης, του Ψυχρού Πολέμου, των παγκοσμιοποιημένων αγορών, των επιστημονικών θαυμάτων; Πάντως, η κάθοδος δεν είναι ευθύγραμμη, η βία κάνει κύκλους. Αν και είναι φονικότερη η διαπροσωπική, περισσότεροι κλαδεύονται σήμερα, ξανά, σε συρράξεις. Το 2016 χάθηκαν βίαια 560.000 ζωές παγκοσμίως – οι 385.000 από χέρι φονιά και οι 99.000 σε πολέμους (Small Arms Survey). Το 2022, οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 464.000 και 157.000 (UNODC). Το λυσσομανητό σε Ουρανία και Γάζα, σερνάμενο ή καταιγιστικό, τον αριθμό ταΐζει.
Δεν είναι λιγότερο βίαιοι οι νέοι πόλεμοι των συνεργαζόμενων δικτύων. Τακτικοί στρατοί, ιδιωτικές εταιρείες ασφάλειας, μισθοφόροι, τζιχαντιστές, πολέμαρχοι, παραστρατιωτικοί συνεταιρίζονται στο όνομα εθνοτικών, θρησκευτικών, φυλετικών ταυτοτήτων – και της απληστίας. Περί τις 6.500 ιδιωτικές εταιρείες πουλούν τεχνογνωσία, τεχνική υποστήριξη, στρατιωτική εκπαίδευση, ένοπλη προστασία, εγκλήματα και παραβιάσεις δικαιωμάτων έξω από κάθε ηθική και δεοντολογία. Μη επανδρωμένα συστήματα, ρομποτική, νανοτεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη, συνθετική βιολογία δεν μειώνουν τη φρίκη του βάναυσου θανάτου.
Δεν στέρεψαν τα δεινά. Ερευνα που δημοσιεύτηκε στο Nature Human Behavior έδειξε τα πάνω κάτω που φέρνουν στην Ιστορία οι αλλαγές στο κλίμα. Ομάδα αρχαιολόγων που μελέτησε επτά χώρες της Μ. Ανατολής (12000-400 π.Χ.) διαπίστωσε κορύφωση των σφαγών μεταξύ 4500 και 3300 π.Χ. λόγω ανταγωνισμών για τον έλεγχο των μειωμένων πόρων, περιορισμό της βίας στην πρώιμη και μέση περίοδο του Χαλκού λόγω κλιματικής σταθερότητας και επάρκειας των τροφίμων, αύξηση των συγκρούσεων κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού και την εποχή του Σιδήρου λόγω παρατεταμένης ξηρασίας και λιμών. Οι άνθρωποι θα αντιδράσουν στο μέλλον όπως αντέδρασαν σε ακραία κλιματικά φαινόμενα κατά το παρελθόν, είπαν· η κλιματική αλλαγή ενδέχεται να εκκινήσει μια μακριά περίοδο βίας.
Οι αριθμοί φανερώνουν τον βαθμό του πολιτισμού, όμως δεν συλλαμβάνουν τη σχετικότητα των πραγμάτων, τις αναλογίες στην πλέξη της ζωής, τις θέσεις που ορίζουν οι συσχετισμοί των νέων στοιχείων. Οι διαφορετικοί πολιτισμοί αντιλαμβάνονται και ανέχονται διαφορετικά τη βία. Ο δικός μας και την αποδέχεται ως σημείο των καιρών, ως συστατικό στοιχείο της ψυχαγωγίας, της μαζικής κουλτούρας, του χύδην διαδικτυακού λόγου, και τρομάζει μπρος στην επέλασή της ως τυφώνα, που αφήνει πίσω του αίμα και στάχτες.
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Η Καθημερινή: 17 Δεκεμβρίου 2023
Σημείωσις του orp.gr:
Γι’ αυτό επιμένουμε και ευχόμαστε: «Ειρήνην τω κόσμω, παράσχου Κύριε»!
