«Μια φυσιολογική έφηβη, αλλά σε λάθος μέρος τη λάθος στιγμή». Έτσι περιγράφει η Σάρλοτ Ουέλς τις περιστάσεις υπό τις οποίες η -17χρονη τότε- κόρη της, Ρέιτσελ, συναντήθηκε με τον 24χρονο Γουέιν, έναν «ιεραπόστολο», σ’ ένα εμπορικό κέντρο στο Σώμερσετ, πριν δύο χρόνια. Μέσα στα πρώτα λεπτά της συνάντησης, ο Wayne κατόρθωσε να δελεάσει την Ρέιτσελ με εκθαμβωτικές ιστορίες για εργασία στο εξωτερικό και απόκτηση επαγγελματικών προσόντων που κυμαίνονταν από παροχή συμβουλών στη νεολαία και ανακούφιση από φυσικές καταστροφές, μέχρι διεύθυνση επιχειρήσεων και διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Στις επόμενες εβδομάδες, η Ρέιτσελ και ο Γουέιν συνήψαν σχέσεις, κάτι που η Ρέιτσελ απέκρυψε από τη μητέρα της. Στη συνέχεια, εκείνος έφυγε για την Αμερική, επικαλούμενος λόγους θεώρησης του διαβατηρίου του. «Ρώτησα τη Ρέιτσελ τι είχε, επειδή φαινόταν καταβεβλημένη και μου απάντησε ότι είχε γνωρίσει κάποιον, ο οποίος όμως έφυγε. Μου είπε ότι υπήρχε κάτι που θα έπρεπε να ξέρω για εκείνον και πιθανόν να μη μου άρεσε. Ο Γουέιν, οι γονείς και τα εννέα αδέλφια του, ανήκαν στη ‘Διεθνή Οικογένεια’ (Family International), μια ‘Χριστιανική’ κοινότητα που κηρύττει το Ευαγγέλιο διεθνώς.» Τα μέλη της ζουν σε κοινόβια, ακολουθώντας κανόνες σχετικά με το ποιόν μπορούν να παντρευτούν και με ποιους μπορούν να κάνουν παιδιά. Η Οικογένεια είχε διάφορους τίτλους, αλλά αρχικά ιδρύθηκε στην Καλιφόρνια το 1968, με το όνομα «Παιδιά του Θεού». Ο αρχηγός της, David Berg, παρότρυνε τα μέλη σε σεξουαλικές πράξεις μεταξύ ενηλίκων και παιδιών, ως τη μεγαλύτερη, δήθεν, έκφραση της αγάπης του Θεού. Βυθισμένη σε διαμάχες, επαναπροσδιορίστηκε ως «Διεθνής Οικογένεια», αλλά παρέμεινε προσκολλημένη στις αρχές της: Στην ιστοσελίδα της εξακολουθεί να περιλαμβάνει ένα αφιέρωμα στον David Berg και η «Οικογένεια» δεν έχει ποτέ απαρνηθεί τα γραφόμενά του. «Ρώτησα τον Γουέιν, μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, για τον αρχηγό τους και τους συνεργάτες του. Ο Γουέιν απάντησε ότι δεν υπάρχει ‘απολύτως τίποτε το κακό σχετικά με τον David Berg’. Τότε, σαν τρελή έκανα τα πάντα, όσα δεν μπορεί να φανταστεί κανείς ότι μπορεί να κάνει, όταν το παιδί του μπλέξει σε μια Λατρεία», λέει η Ουέλς.
Είναι δύσκολο να έχουμε ακριβή αριθμό των Καταστροφικών Λατρειών που λειτουργούν στη Βρετανία, αλλά ο Ian Haworth, του Κέντρου Ενημέρωσης περί Καταστροφικών Λατρειών (Cult Information Centre), εκτιμά ότι υπάρχουν πέραν των 500 ακραίων οργανώσεων, που μπορεί να χαρακτηριστούν ως καταστροφικές λατρείες.
«Πολλές οργανώσεις, από τις ακραίες θεραπευτικές ομάδες μέχρι τις αποκαλούμενες, θρησκευτικές οργανώσεις, εμπίπτουν στον ορισμό της καταστροφικής λατρείας, αλλά όλες έχουν κοινά χαρακτηριστικά», λέει ο Haworth. «Σε γενικές γραμμές, μια Καταστροφική Λατρεία είναι μια ελιτίστικη, ολοκληρωτική κοινωνία, η οποία χρησιμοποιεί ψυχολογικό εξαναγκασμό, για να προσλάβει και να κρατήσει τα μέλη της, απομονώνοντάς τα από την οικογένεια και την κοινωνία. Οι Καταστροφικές Λατρείες καθοδηγούνται από αυτόκλητους ηγέτες που αυτοχαρακτηρίζονται ως μεσσίες (σωτήρες), οι οποίοι δεν λογοδοτούν σε κανέναν, συνήθως είναι χαρισματικοί και εκμεταλλεύονται τα μέλη τους. Ο κίνδυνος των Καταστροφικών Λατρειών είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς δεν συνειδητοποιούμε πόσο ισχυρές είναι και τις επιπτώσεις που μπορούν να έχουν.» «Μέρος του προβλήματος που αντιμετώπιζα, ήταν να πείσω τους άλλους ότι δεν ήμουν τρελή και ότι η Ρέιτσελ βρισκόταν, πραγματικά σε κίνδυνο», λέει η Ουέλς.
Οι ανησυχίες της Ουέλς ήσαν βάσιμες, όπως μπορεί να πιστοποιήσει η 35χρονη Σελέστε Τζόουνς. Η Τζόουνς γεννήθηκε μέσα στην οργάνωση «Παιδιά του Θεού». Οι γονείς της χώρισαν όταν αυτή ήταν τεσσάρων χρόνων και ενώ η μικρότερη αδελφή της γύρισε στην Αγγλία με τη μητέρα της, η Τζόουνς παρέμεινε μαζί με τον πατέρα της μέσα στην καταστροφική Λατρεία, σε όλη τη διάρκεια της παιδικής και νεανικής της ηλικίας. Σε αυτό το διάστημα, είχε πέντε διαφορετικά ονόματα και έζησε σε 15 διαφορετικές χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, όπου έζησε σε κοινόβιο). Η Οικογένεια προτιμά να μην ριζώνουν κάπου τα μέλη της και επίσης φροντίζει έντονα ν’ αποφεύγει τις υποψίες των ντόπιων και της αστυνομίας. Οι κάθε μορφής εξαναγκασμοί και κακοποίηση ήσαν μέρος της καθημερινότητας της ζωής στην «Οικογένεια», αναφέρει η Τζόουνς, δίνοντας λεπτομερή περιγραφή των όσων διαδραματίζονταν πίσω από τις κλειστές πόρτες της οργάνωσης [τα οποία παραλείπουμε για ευνόητους λόγους]. Τώρα, εργαζόμενη σε μια φιλανθρωπική οργάνωση για παιδιά στο Μπρίστολ, όπου ζει με την 12χρονη κόρη της, η Τζόουνς είναι ήρεμη και πολύ ξεκάθαρη στις δηλώσεις της. Εξηγεί, ότι μια Καταστροφική Λατρεία επιβιώνει με το να αποσταθεροποιεί και να διαλύει τη φυσική σχέση μεταξύ γονέων και παιδιών. «Σε μια Καταστροφική λατρεία, οι γονείς σου δεν είναι γονείς σου, καθότι, κάτω από την εξουσία του αρχηγού, το κάθε άτομο είναι ένα παιδί που μπορεί να τιμωρηθεί». Τη ρώτησα, γιατί δεν παραπονέθηκε στον πατέρα της. «Αγαπούσα τον πατέρα μου, αλλά τον έβλεπα πολύ αραιά και συνήθως μόνο για μερικά λεπτά κάθε φορά, από τότε που ήμουν πέντε χρόνων, καθώς εργαζόταν για την Οργάνωση και έλειπε συχνά. Με αυτό τον τρόπο, μας αποτρεπόταν η πραγματική επικοινωνία μεταξύ μας. Αν μιλούσα στα άλλα μέλη της ομάδας, θα με πρόδιδαν, κάτι το οποίο, μας παρότρυναν να κάνουμε. Είχα μια βαθειά επιθυμία να ευχαριστήσω το Θεό και είχα πεισθεί ότι το να επικρίνω την ομάδα ήταν λόγια του διαβόλου. Αν ήμουν αρνητική, θα είχα φασαρίες με τον αρχηγό». Για έναν ξένο, είναι δύσκολο να καταλάβει γιατί κάποιος εντάσσεται ή παραμένει σε μια Καταστροφική Λατρεία, αλλά η Τζόουνς το παρομοιάζει με την περίπτωση μιας γυναίκας, που βρίσκεται σε μια βίαιη σχέση, την οποία δεν μπορεί να εγκαταλείψει. «Όπως θα γνωρίζει όποιος έχει βιώσει ενδοοικογενειακή βία, το να αφήσεις την εν λόγω σχέση, δεν είναι απλό», λέει. «Είχα υποστεί πλύση εγκεφάλου, για να πιστεύω ότι ό, τι κάναμε ήταν σωστό και ότι ο υπόλοιπος κόσμος ήταν λάθος. Και όπως σε μια καταχρηστική σχέση, μερικές φορές σκεφτόμουν, ότι, αν μπορούσα να αλλάξω τα πράγματα μέσα στην ομάδα, θα έκανα την ομάδα καλύτερη».
Η Δρ. Αλεξάνδρα Στάιν, λέκτορας στο πανεπιστήμιο Birkbeck στο Λονδίνο και ψυχολόγος, ειδικευμένη στις εξτρεμιστικές ομάδες, είχε τη δική της εμπειρία, της συναισθηματικής πολυπλοκότητας της ζωής, μέσα σε μια Καταστροφική Λατρεία. Η κα. Στάιν, έζησε για μια δεκαετία, υπό τον έλεγχο μιας ριζοσπαστικής Μαρξιστικής ομάδας, της «Ο», στην Μιννεάπολη, από την ηλικία των 26 χρόνων. Είναι δύσκολο, να φανταστεί κανείς την Στάιν, να είναι το είδος του αδύναμου και χαμένου ατόμου, που θα παρασυρόταν σε μια Καταστροφική Λατρεία. Αλλά ο Ian Haworth δηλώνει, ότι οι ευκολότεροι άνθρωποι στο να γίνουν οπαδοί, είναι στην πραγματικότητα, ευφυείς, μορφωμένοι, ιδεαλιστές και οικονομικά ευκατάστατοι.
Όταν εντάχθηκε στην ομάδα «Ο», η Στάιν, είχε δει τον πόλεμο του Βιετνάμ και την άνοδο του φεμινισμού και διψούσε για πολιτικό ακτιβισμό. «Η ομάδα, δεν εμφανίστηκε σαν μια οργάνωση που θα μου αφαιρούσε την ικανότητα να έχω τις προσωπικές μου επιλογές ή θα έλεγχε ολόκληρη τη ζωή μου. Αντίθετα, φαινόταν σαν μια ομάδα από ομοϊδεάτες και φιλικούς ανθρώπους που με εντυπωσίασαν.» Σταδιακά, η Στάιν έγινε πιο ενεργό μέλος της ομάδας και μετακόμισε σ’ ένα διαμέρισμα μαζί με άλλα μέλη. Η ομάδα της αφαίρεσε όλες τις προσωπικές της ελευθερίες. Είχε ένα προκαθορισμένο (από την ομάδα) γάμο και πήρε οδηγίες να μην χρησιμοποιεί συγκεκριμένη αντισυλληπτική μέθοδο. Αμέσως, μου έδωσαν διαταγή να κάνω παιδιά, σαν μέσο για να με ελέγχουν,» λέει η Στάιν. «Ήδη, είχα απομονωθεί από τους φίλους και την οικογένειά μου. Μου έδωσαν οδηγίες σε ένα φύλλο χαρτί, σχετικά με τις επιλογές που είχα, για μεθόδους αντισύλληψης και υπάκουα σ’ αυτές. Ήμουν μια συνειδητή φεμινίστρια, αλλά, μέσα στην ομάδα είχα υποστεί πλύση εγκεφάλου κι έτσι, επήλθε σύγχυση στη διαδικασία σκέψης μου, γεγονός που επέτρεπε στην οργάνωση να παίρνει εξαιρετικά προσωπικές επιλογές για μένα». Αυτή η «αποδιοργανωμένη προσκόλληση» συμβαίνει, επίσης, σε μια καταχρηστική σχέση, όταν μια γυναίκα είναι συγχυσμένη και εκφοβισμένη και στη συνέχεια απομονώνεται σε σημείο που το μόνο πρόσωπο στο οποίο μπορεί να στραφεί, είναι ο δυνάστης της, Για τη Τζόουνς και τη Στάιν, η απόκτηση παιδιών αποδείχτηκε το σημείο καμπής, για να δραπετεύσουν από τις Καταστροφικές Λατρείες στις οποίες ανήκαν. «Το ότι έβλεπα την οργάνωση με τα μάτια μιας μητέρας που προστατεύει το παιδί της, με βοήθησε να αποστασιοποιηθώ από αυτή», λέει η Στάιν. «Πήρα την καθοριστική απόφαση να φύγω, όταν μου έδωσαν διαταγές, σχετικά με το ποια παιχνίδια θα μπορούσαν να παίζουν τα παιδιά μου και ποια όχι».
Αποφασιμένες να σπάσουν τη συνωμοσία σιωπής, που περιβάλλει τη συμμετοχή στις Καταστροφικές Λατρείες, οι δύο γυναίκες έχουν δημοσιεύσει τις εμπειρίες τους σε βιβλία. Η Τζόουνς στο «Ποτέ χωρίς την αδελφή μου» (Not without my sister) και η Στάιν το Inside Out, -Αναμνήσεις από την Ένταξη και την Αποχώρηση από μια Πολιτική-Ιδεολογική Καταστροφική Λατρεία στη Μιννεάπολη. Οι δύο γυναίκες, συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία του Ιδρύματος «Safe Passage Foundation», το οποίο παρέχει τους πόρους και τη στήριξη σε ανθρώπους που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε Καταστροφικές Λατρείες (Cult Information Centre), καθώς και ο Οργανισμός «Families Survival Trust», είναι ακόμα δύο οργανισμοί που παρέχουν βοήθεια και στήριξη, στα θύματα των Καταστροφικών Λατρειών…
Μετάφραση: Ελένη Ζήνωνος
Από το ενημερωτικό δελτίο Ι.Μ. Τροοδιτίσσης δια θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας, «Ενημέρωσις», Φεβρουάριος –Απρίλιος 2011, Αρ. Τεύχους 1 -3.
Η/Υ επιμέλεια, Κωνσταντίνα Κυριακούλη.
