22. Και όλα αυτά τα εξασφαλίζει η πίστη στον Χριστό˙ διότι αυτός, μέσω του αγίου του Πνεύματος, μας προσκαλεί ως εξής˙ «ελάτε, παιδιά, ακούστε με, θα σας διδάξω τον φόβο του Κυρίου. Ποιός άνθρωπος θέλει ζωή και επιθυμεί να απολαύσει μέρες ευτυχισμένες; Πάψε τη γλώσσα σου από τις κακολογίες, και τα χείλη σου από το να μιλούν δόλια. Απομακρύνσου από το κακό και κάνε το καλό. Να θέλεις την ειρήνη και να την επιδιώκεις. Τα μάτια του Κυρίου είναι στραμμένα στους δίκαιους και τα αυτιά του στη δέησή τους. Αντίθετα, το πρόσωπο του Κυρίου είναι στραμμένο σε εκείνους που κάνουν κακά, για να εξαλείψει από τη γη την ανάμνησή τους. Φώναξε ο δίκαιος και ο Κύριος τον άκουσε και τον γλίτωσε από όλες τις θλίψεις τους. Πολλές είναι οι θλίψεις του αμαρτωλού, ενώ εκείνους που ελπίζουν στον Κύριο τους προστατεύει».1
23. Ο σπλαχνικός και κατά πάντα ευεργετικός Πατέρας ελεεί αυτούς που τον φοβούνται, και χορηγεί με καλωσύνη και καταδεκτικότητα τις δωρεές του σ’ εκείνους που πηγαίνουν σ’ αυτόν με άδολη σκέψη. Γι’ αυτό ας μη αμφιταλαντευόμαστε, ούτε να αμφιβάλλει η ψυχή μας για τις υπέροχες και ένδοξες δωρεές του. Μακριά από μας η γραφή που λέει˙ «οι δίψυχοι είναι ταλαίπωροι, αυτοί που έχουν δισταγμούς στην ψυχή τους, αυτοί που λένε˙ Αυτά τα ακούσαμε και στην εποχή των πατέρων μας και γεράσαμε και δεν έγινε τίποτα από αυτά. Ανόητοι˙ συγκρίνετε τους εαυτούς σας με το δέντρο˙ πάρετε για παράδειγμα την κληματαριά˙ στην αρχή ρίχνει τα φύλλα της, έπειτα βγάζει βλαστό, έπειτα φύλλα, ύστερα άνθη και ύστερα από αυτά αγουρίδα και έπειτα σταφύλι. Βλέπετε ότι μέσα σε λίγο καιρό ωριμάζει ο καρπός του δέντρου. Αληθινά γρήγορα και ξαφνικά τελειώνει το θέλημά του, όπως επιβεβαιώνει και η Γραφή, λέγοντας ότι˙ «θα έρθει γρήγορα και δεν θα χρονίσει, θα έρθει ξαφνικά ο Κύριος στον ναό του και ο άγιος τον οποίο περιμένετε».2
24. Ας καταλάβουμε, αγαπητοί, ότι ο Δεσπότης δείχνει διαρκώς σ’ εμάς την ανάσταση που πρόκειται να γίνει, της οποίος την αρχή έκανε ανασταίνοντας τον Κύριο Ιησού Χριστό από τους νεκρούς. Ας δούμε, αγαπητοί, την ανάσταση που γίνεται κατά καιρούς. Η ημέρα και η νύχτα μας φανερώνουν την ανάσταση˙ κοιμάται η νύχτα, ανασταίνεται η μέρα, φεύγει η μέρα, έρχεται η νύκτα. Ας πάρουμε τους καρπούς˙ ο σπόρος πώς και με ποιό τρόπο γίνεται; Βγαίνει ο σποριάς και ρίχνει στη γη καθένα από τους σπόρους˙ αυτοί πέφτοντας στη γη ξεροί και γυμνοί διαλύονται, και ύστερα από τη διάλυση η μεγαλειότητα της πρόνοιας του Δεσπότη τους ανασταίνει, και από τον ένα αυξάνεται και παράγει καρπό.
25. Ας δούμε το παράξενο θαύμα που γίνεται στις ανατολικές χώρες, δηλαδή τις γύρω από την Αραβία. Εκεί υπάρχει ένα όρνιο που λέγεται φοίνικας˙ αυτό είναι μοναδικό και ζει πεντακόσια χρόνια, και όταν φτάνει να πεθάνει, κάνει φωλιά για τον εαυτό του από λιβάνι και σμύρνα και άλλα αρώματα, στην οποία μπαίνει όταν συμπληρωθεί ο χρόνος του και πεθαίνει. Καθώς όμως σαπίζει η σάρκα του γεννιέται μέσα σ’ αυτήν ένα σκουλήκι, το οποίο τρέφεται από τη θρεπτική υγρασία του ζώου που πέθανε και βγάζει φτερά. Έπειτα, όταν δυναμώνει, παίρνει τη φωλιά όπου υπάρχουν τα κόκκαλα του προγόνου το και κρατώντας τα διανύει την απόσταση από την αραβική χώρα μέχρι την Αίγυπτο στην πόλη που λέγεται Ηλιούπολη. Και ενώ είναι ημέρα και βλέπουν όλοι, πετάει στο βωμό του ήλιου και τα αφήνει και έπειτα φεύγει πάλι πίσω. Οι ιερείς τότε εξετάζουν τις αναγραφές των χρόνων και βρίσκουν ότι ήρθε όταν συμπληρώθηκε το πεντακοσιοστό έτος.
22. Ταύτα δε πάντα βεβαιοί η εν Χριστώ πίστις και γαρ αυτός δια του Πνεύματος του αγίου ούτω προσκαλείται ημάς˙ «δεύτε, τέκνα, ακούσατέ μου, φόβον Κυρίου διδάξω υμάς. Τίς έστιν άνθρωπος ο θέλων ζωήν, αγαπών ημέρας ιδείν αγαθάς; Παύσον την γλώσσάν σου από κακού, και χείλη σου του μη λαλήσαι δόλον. Έκκλινον από κακού και ποίησον αγαθόν. Ζήτησον ειρήνην και δίωξον αυτήν. Οφθαλμοί Κυρίου επί δικαίους και ώτα αυτού προς δέησιν αυτών. Πρόσωπον δε Κυρίου επί ποιούντας κακά, του εξολοθρεύσαι εκ γης το μνημόσυνον αυτών. Εκέκραξεν ο δίκαιος και ο Κύριος εισήκουσεν αυτού και εκ πασών των θλίψεων αυτού ερρύσατο αυτόν. Πολλαί αι μάστιγες του αμαρτωλού, τους δε ελπίζοντας επί Κύριον έλεος κυκλώσει».
23. Ο οικτίρμων κατά πάντα και ευεργετικός πατήρ έχει σπλάγχνα επί τους φοβουμένους αυτόν, ηπίως τε και προσηνώς τας χάριτας αυτού αποδιδοί τοις προσερχομένοις αυτώ απλή διανοία. Διο μη διψυψώμεν, μηδέ ινδαλλέσθω η ψυχή ημών επί ταις υπερβαλλούσαις και ενδόξοις δωρεαίς αυτού. Πόρρω γενέσθω αφ’ ημών η γραφή αύτη, όπου λέγει˙ «ταλαίπωροί εισίν οι δίψυχοι, οι διστάζοντες τη ψυχή, οι λέγοντες˙ Ταύτα ηκούσαμεν και επί των πατέρων ημών, και ιδού γεγηράκαμεν και ουδέν ημίν τούτων συμβέβηκεν. Ω ανόητοι, συμβάλετε εαυτούς ξύλω˙ λάβετε άμπελον˙ πρώτον μεν φυλλοροεί, είτα βλαστός γίνεται, είτα φύλλον, είτα άνθος, και μετά ταύτα όμφαξ, είτα σταφυλή παρεστηκυία». Οράτε ότι εν καιρώ ολίγω εις πέπειρον καταντά ο καρπός του ξύλου. Επ’ αληθείας ταχύ και εξαίφνης τελειωθήσεται το βούλημα αυτού, συνεπιμαρτυρούσης και της Γραφής ότι «ταχύ ήξει και ου χρονιεί, και εξαίφνης ήξει ο Κύριος εις τον ναόν αυτού, και ο άγιος ον υμείς προσδοκάτε».
24. Κατανοήσωμεν, αγαπητοί, πως ο Δεσπότης επιδείκνυται διηνεκώς ημίν την μέλλουσαν ανάστασιν έσεσθαι, ης την απαρχήν εποιήσατο τον Κύριον Ιησούν Χριστόν εκ νεκρών αναστήσας. Ίδωμεν, αγαπητοί, την κατά καιρόν γινομένην ανάστασιν. Ημέρα και νυξ ανάστασιν ημίν δηλούσιν˙ κοιμάται η νύξ, ανίσται η ημέρα, η ημέρα άπεισιν, νυξ επέρχεται. Λάβωμεν τους καρπούς˙ ο σπόρος πώς και τίνα τρόπον γίνεται; Εξήλθεν ο σπείρων και έβαλεν εις την γην έκαστον των σπερμάτων, άτινα πεσόντα εις την γην ξηρά και γυμνά διαλύεται, είτ’ εκ της διαλύσεως η μεγαλειότης της προνοίας του Δεσπότου ανίστησιν αυτά, και εκ του ενός πλείονα αύξει και εκφέρει καρπόν.
25. Ίδωμεν το παράδοξον σημείον το γινόμενον εν τοις ανατολικοίς τόποις, τουτέστι τοις περί την Αραβίαν. Όρνεον γαρ εστίν ο προσονομάζεται φοίνιξ˙ τούτο μονογενές υπάρχον ζη έτη πεντακόσια, γενόμενόν τε ήδη προς απόλυσιν το αποθανείν αυτό, σηκόν εαυτώ ποιεί εκ λιβάνου και σμύρνης και των λοιπών αρωμάτων, εις ον πληρωθέντος του χρόνου εισέρχεται και τελευτά. Σηπομένης δε της σαρκός σκώληξ τις εγγεννάται, ος εκ της ικμάδος του τετελευτηκότος ζώου ανατραφόμενος πτεροφυεί˙ είτα γενναίος γενόμενος αίρει τον σηκόν εκείνον όπου τα οστά του προγεγονότος εστίν, και ταύτα βαστάζων διανύει από της Αραβικής χώρας έως της Αιγύπτου εις την λεγομένην Ηλιούπολιν. Και ημέρας, βλεπόντων πάντων, επιπτάς επί του ηλίου βωμόν τίθησιν αυτά, και ούτως εις τουπίσω αφορμά. Οι ουν ιερείς επισκέπτονται τας αναγραφάς των χρόνων, και ευρίσκουσιν αυτόν πεντακοσιοστού έτους πεπληρωμένου εληλυθέναι.
Υποσημειώσεις.
1. Ψαλμ. 33, 12-18 και 31, 10
2. Μαλ. 3, 1
***
26. Νομίζουμε λοιπόν ότι είναι μεγάλο και αξιοθαύμαστο το ότι ο Δημιουργός των όλων θα αναστήσει εκείνους που τον υπηρέτησαν έντιμα με την πεποίθηση της αγαθής πίστεως, τη στιγμή που και με το όρνιο μας φανερώνει το μεγαλείο της υποσχέσεώς του; Διότι λέει κάπου˙ «και θα με αναστήσεις και θα σε δοξολογήσω»,1 και˙ «κοιμήθηκα και με πήρε ο ύπνος˙ σηκώθηκα, διότι εσύ είσαι μαζί μου».2 Και πάλι ο Ιώβ λέει˙ «και θα αναστήσεις το σώμα μου αυτό που γεύθηκε εξαντλητικά όλα αυτά».3
27. Με αυτή λοιπόν την ελπίδα ας προσδεθούν οι ψυχές μας στον έμπιστο στις υποσχέσεις και δίκαιο στις κρίσεις. Αυτός που έδωσε εντολή να μη λέμε ψέματα, πολύ περισσότερο δεν ψεύδεται ο ίδιος. Γιατί τίποτε δεν είναι αδύνατο στον Θεό, παρά μόνο το να πει ψέματα. Ας ξανανάψει λοιπόν η πίστη του μέσα μας και ας κατανοήσουμε ότι όλα είναι κοντά του. Με τον λόγο της μεγαλωσύνης του δημιούργησε τα πάντα, και με λόγο του μπορεί να τα καταστρέψει. «Ποιός θα του πει, Τί έκανες; Ή ποιός θα αντισταθεί στη δύναμη της ισχύος του;».4 Όταν θέλει και όπως θέλει θα κάνει τα πάντα, και δεν θα εξαφανιστεί τίποτε από όσα αποφάσισε αυτός. Όλα είναι κοντά του και τίποτε δεν ξεφεύγει τη θέλησή του, αφού «οι ουρανοί διηγούνται τη δόξα του Θεού, και το στερέωμα διακηρύττει το έργο των χειρών του˙ η μια μέρα λέει στην άλλη μέρα λόγο, και η νύχτα διακηρύττει στην άλλη νύχτα τη γνώση του Θεού˙ και δεν υπάρχουν λόγια ούτε ομιλίες των οποίων δεν ακούονται οι φωνές».5
28. Αφού λοιπόν όλα φαίνονται και ακούονται, ας τον φοβηθούμε και ας εγκαταλείψουμε τις μολυσμένες επιθυμίες των κακών έργων, για να καλυφθούμε με το έλεός του από τη μελλοντική κρίση. Διότι πού μπορεί κάποιος από μας να ξεφύγει από το δυνατό χέρι του; Και ποιός κόσμος θα δεχθεί κάποιον από εκείνους που λιποτακτεί από αυτόν; Διότι λέει κάπου η Γραφή˙ «πού να πάω και πού να κρυφτώ από σένα; Εάν ανέβω στον ουρανό, εσύ βρίσκεσαι εκεί˙ εάν πάω στην άκρη της γης, εκεί είναι το δεξί σου χέρι˙ εάν κατασκηνώσω στις αβύσσους, εκεί υπάρχει το Πνεύμα σου».6 Πού λοιπόν θα μπορούσε να πάει κανείς, ή πού να δραπετεύσει από αυτόν που περιέχει τα πάντα;
29. Ας τον πλησιάσουμε λοιπόν με αγιότητα ψυχής, σηκώνοντας προς αυτόν αγνά και αμόλυντα χέρια, αγαπώντας τον γεμάτο καλωσύνη και ευσπλαχνία Πατέρα μας, ο οποίος μας έκανε μερίδιο των εκλεκτών του. Διότι έχει γραφεί, το εξής˙ «όταν ο Ύψιστος διεχώριζε τα έθνη, καθώς διασκόρπιζε τους απογόνους του Αδάμ, όρισε τα σύνορα των εθνών ανάλογα προς τον αριθμό των αγγέλων του Θεού. Μερίδιο του Κυρίου και λαός του έγινε ο Ιακώβ, ο Ισραηλιτικός λαός έγινε κληρονομική μερίδα του».7 Και σε άλλο χωρίο λέει˙ «Να, ο Κύριος παίρνει για τον εαυτό του ένα έθνος μέσα από τα έθνη, όπως παίρνει ο άνθρωπος την προσφορά της θυσίας από το αλώνι, και θα προέλθουν από το έθνος εκείνο τα άγια των αγίων».8
30. Αφού λοιπόν είμαστε μερίδιό του, ας κάνουμε όλα τα απαραίτητα για την εξαγιασμό μας, αποφεύγοντας τις κακολογίες, τις μολυσμένες και αισχρές επαφές, τις μέθες, τις νεωτεριστικές τάσεις και τις σιχαμερές επιθυμίες, τη μισητή μοιχεία, τη σιχαμερή υπερηφάνεια. Διότι λέει, «ο Θεός εναντιώνεται στους υπερήφανους, και στους ταπεινούς δίνει χάρη».9 Ας προσκολληθούμε λοιπόν σ’ εκείνους που έχει δοθεί η χάρη από τον Θεό˙ ας ενδυθούμε την ομόνοια με ταπεινοφροσύνη και εγκράτεια, κρατώντας τους εαυτούς μας μακριά από κάθε ψίθυρο και κακολογία, και επιδιώκοντας να δικαιωθούμε με έργα και όχι με λόγια. Διότι λέει˙ «αυτός που λέει τα πολλά, θα ακούσει και πολλά˙ ή μήπως εκείνος που λέει πολλά θεωρείται δίκαιος; Ευλογημένος είναι ο γιος γυναίκας που έζησε λίγα χρόνια. Μη γίνεσαι μεγάλος με λόγια».10 Ο έπαινός μας ας προέρχεται από τον Θεό και όχι από αυτούς διότι ο Θεός μισεί αυτούς που αυτοεπαινούνται. Η βεβαίωση της καλής πράξεώς μας να δίνεται από άλλους, όπως δόθηκε στους πατέρες μας τους δίκαιους.
Θράσος και αυθάδεια και ιταμότητα σ’ εκείνους που είναι καταραμένοι από τον Θεό, επιείκεια και ταπεινοφροσύνη και πραότητα στους ευλογημένους από τον Θεό.
26. Μέγα και θαυμαστό νουν νομίζομεν είναι, ει ο δημιουργός των απάντων ανάστασιν ποιήσεται των οσίως αυτώ δουλευσάντων εν πεποιθήσει πίστεως αγαθής, όπου και δι’ ορνέου δείκνυσιν ημίν το μεγαλείον της επαγγελίας αυτού; Λέγει γαρ που˙ «και εξαναστήσεις με και εξομολογήσομαί σοι», και «εκοιμήθην και ύπνωσα, εξηγέρθην, ότι συ μετ’ εμού ει». Και πάλιν Ιώβ λέγει˙ «και αναστήσεις την σάρκα μου ταύτην την αναντλήσασαν ταύτα πάντα».
27. Ταύτη ουν τη ελπίδι προσδεδέσθωσαν αι ψυχαί ημών τω πιστώ εν ταις επαγγελίαις και τω δικαίω εν τοις κρίμασιν. Ο παραγγείλας μη ψεύδεσθαι, πολλώ μάλλον αυτός ο ψεύσεται˙ ουδέν γαρ αδύνατον παρά τω Θεώ, ει μη το ψεύσασθαι. Αναζωπυρησάτω ουν η πίστις αυτού εν ημίν και νοήσωμεν ότι πάντα εγγύς αυτώ εστίν. Εν λόγω της μεγαλωσύνης αυτού συνεστήσατο τα πάντα, και εν λόγω δύναται αυτά καταστρέψαι. «Τίς ερεί αυτώ, Τί εποίησας; Ή τίς αντιστήσεται τω κράτει της ισχύος αυτού;» Ότε θέλει και ως θέλει ποιήσει πάντα, και ουδέν μη παρέλθη των δεδογματισμένων υπ’ αυτού. Πάντα ενώπιον αυτού εισί και ουδέν λέληθε την βουλήν αυτού. ει «οι ουρανοί διηγούντα δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα˙ η ημέρα τη ημέρα ερεύγεται ρήμα, και νυξ νυκτί αναγγέλλει γνώσιν˙ και ουκ εισί λόγοι ουδέ λαλιαί ων ουχί ακούονται αι φωναί αυτών».
28. Πάντων ουν βλεπομένων και ακουομένων, φοβηθώμεν αυτόν και απολίπωμεν φαύλων έργων μιαράς επιθυμίας, ίνα τω ελέει αυτού σκεπασθώμεν από των μελλόντων κριμάτων. Πού γαρ τις ημών δύναται φυγείν από της κραταιάς χειρός αυτού; Ποίος δε κόσμος δέξεταί τινά των αυτομολούντων απ’ αυτού; Λέγει γαρ που το γραφείον˙ «Πού αφήξω και πού κρυβήσομαι από του προσώπου σου; εάν αναβώ εις τον ουρανόν, συ εκεί ει˙ εάν απέλθω εις τα έσχατα της γης, εκεί η δεξιά σου˙ εάν καταστρώσω εις τας αβύσσους, εκεί το Πνεύμά σου». Ποίο υν τις απέλθη ή που αποδράση από του τα πάντα εμπεριέχοντος;
29. Προσέλθωμεν ουν αυτώ εν οσιότητι ψυχής, αγνάς και αμιάντους˙ χείρας αίροντες προς αυτόν, αγαπώντες τον επιεική και εύσπλαγχνον Πατέρα ημών, ος εκλογής μέρος ημάς εποίησεν εαυτώ. Ούτω γαρ γέγραπται˙ «ότε διεμέριζεν ο Ύψιστος έθνη, ως διέσπειρεν υιούς Αδάμ, έστησεν όρια εθνών κατά αριθμόν αγγέλων Θεού. Εγεννήθη μερίς Κυρίου λαός αυτού Ιακώβ, σχοίνισμα κληρονομίας αυτού Ισραήλ». Και εν ετέρω τόπω λέγει˙ «Ιδού Κύριος λαμβάνει εαυτώ εκ μέσου εθνών, ώσπερ λαμβάνει άνθρωπος την απαρχήν αυτού της άλω, και εξελεύσεται εκ του έθνους εκείνου άγια αγίων».
30. Αγία ουν μερίς υπάρχοντες, ποιήσωμεν τα του αγιασμού πάντα, φεύγοντες καταλαλιάς, μιαράς τε και ανάγνους συμλοκάς, μέθας τε και νεωτερισμός και βδελυκτάς επιθυμίας, μυσεράν μοιχείαν, βδελυκτήν υπερηφανίαν. «Θεός» γαρ, φησίν, «υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν». Κολληθώμεν ουν εκείνοις οις η χάρις από του Θεού δέδοται˙ ενδυσώμεθα την ομόνοιαν ταπεινοφρονούντες, εγκρατευόμενοι, από παντός ψιθυρισμού και καταλαλιάς πόρρω εαυτούς ποιούντες, έργοις δικαιούμενοι και μη λόγοις. Λέγει γαρ˙ «ο τα πολλά λέγων και αντακούσεται˙ ή ο εύλαλος οίεται είναι δίκαιος; Ευλογημένος γεννητός γυναικός ολιγόβιος. Μη πολύς εν ρήμασι γίνου». Ο έπαινος υμών έστω εν Θεώ, και μη εξ αυτών˙ αυτεπαινετούς γαρ μισεί ο Θεός. Η μαρτυρία της αγαθής πράξεως ημών διδόσθω υπ’ άλλων, καθώς εδόθη τοις πατράσιν ημών τοις δικαίοις. Θράσος και αυθάδεια και τόλμα τοις κατηραμένοις υπό του Θεού, επιείκεια και ταπεινοφροσύνη και πραΰτης παρά τοις ηυλογημένοις υπό του Θεού.
Υποσημειώσεις.
1. Χωρίο που δεν ανιχνεύθηκε.
2. Ψαλμ. 3, 6
3. Ιώβ 19, 26
4. Σοφ. Σολ. 12, 12
5. Ψαλμ. 18 2-4
6. Ψαλμ. 138, 7-8
7. Δευτ. 32, 8-9
8. Αριθμ. 18, 27 Ιεζ. 48, 12
9. Παροιμ. 3, 34
10. Ιώβ 11, 2-3
Από την συλλογή: Αποστολικοί Πατέρες, άπαντα τα έργα (3).
Κλημέντια Β’: Προς Κορινθίους Α’ – Β’, Μαρτύριον Κλήμεντος.
Εκδότης ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Σειρά: ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 118
Χρονολογία Έκδοσης, Δεκέμβριος 1994
Μετάφραση (Νεοελληνική απόδοση), Παπαευαγγέλου Παναγιώτης.
Επιμέλεια, ΜΕΡΕΤΑΚΗΣ Γ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ
Η/Υ επιμέλεια: Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Εισαγωγή της πρώτης προς Κορινθίους επιστολής:
