143. Μη απορήσης, πώς είναι δυνατόν ο πτωχός να ηδυπαθή, στερούμενος των μέσων. Διότι δύναται κανείς δια των διαλογισμών και της φαντασίας να ηδυπαθή αθλιώτερα από τον εν τη πράξει ηδυπαθούντα.
144. Άλλο είναι η γνώσις των πραγμάτων και άλλο η επίγνωσις της αληθείας. Όσον διαφέρει ο ήλιος από την σελήνην, τόσον είναι ωφελιμωτέρα η επίγνωσις της αληθείας από την γνώσιν των πραγμάτων.
145. Η γνώσις των πραγμάτων αποκαλύπτεται σταδιακώς κατά το μέτρον της εργασίας των εντολών του Χριστού. Η δε επίγνωσις της αληθείας, κατορθούται κατ’ αναλογίαν με την ελπίδα που έχει τις εις τον Χριστόν.
146. Εάν θέλης να σωθής και να φθάσης εις επίγνωσιν της αληθείας αγωνίζου να υπερβαίνης τα αισθητά πράγματα και να ενώνεσαι με τον Θεόν δια σταθεράς ελπίδος. Διότι όταν απομακρύνεσαι από την προς Χριστόν ελπίδα, θα συναντήσης τας «αρχάς και εξουσίας του σκότους» αι οποίαι θα σε πολεμήσουν δια των λογισμών. Ενώ έχων την ελπίδα σου εις τον Χριστόν, θα νικάς τους δαίμονας, δια προσευχής και θα λάβης την χάριν του Θεού, η οποία θα σε σώση από την μέλλουσαν οργήν.
147. Εκείνος που εννοεί το βάθος του μυστικού λόγου του Αποστόλου Παύλου, ότι η πάλη ημών είναι «προς τας αρχάς και τας εξουσίας του σκότους» (Εφεσ’. ς’, 12) θα εννοήση την σημασίαν της παραβολής του Κυρίου, περί της αδικουμένης χήρας (Λουκ. ιη’, 1-8), ότι πρέπει πάντοτε να προσευχώμεθα και να μη ραθυμώμεν εις τας προσευχάς.
148. Ο μωσαϊκός νόμος διατάσσει να εργαζώμεθα εξ ημέρας, την δε εβδόμην να σχολάζωμεν. Και αυτός ήτο τύπος της Π. Διαθήκης. Διότι το έργον της ψυχής είναι η δι’ υλικών πραγμάτων αγαθοεργία. Η δε σχολή της ψυχής και παύσις των έργων, είναι το να πωλήση πάντα τα υπάρχοντα και να τα διαμοιράση εις τους πτωχούς, κατά τον λόγον του Κυρίου (Ματθ., 21). Και αφού ελευθερωθή από τας μερίμνας και γίνη ακτήμων, τότε επιδίδεται εις την νοεράν προσευχήν, με την ελπίδα εις τον Θεόν.
Εις αυτήν, λοιπόν, την παύσιν των έργων και ο Απόστολος Παύλος, μας προτρέπει με θερμότητα να φθάσωμεν, λέγων˙ «σπουδάσωμεν εισελθείν εις εκείνην την κατάπαυσιν» (Εβρ. δ’, 11).
149. Δίδοντας αυτήν την ερμηνείαν του ανωτέρω Αποστολικού χωρίου, δεν αποκλείομεν την εφαρμογήν του επί των μελλόντων. Ούτε και περιορίζομεν την υπό του Θεού τελικήν ανταπόδοσιν εις την μερικήν της παρούσης ζωής. Αλλά υποστηρίζομεν, ότι είναι απαραίτητον, όπως αποκτήσωμεν πρώτον την χάριν του αγίου Πνεύματος ενεργούσαν εντός της καρδίας μας και ούτω κατά την αναλογίαν της καθαρότητός μας να εισέλθωμεν εις την βασιλείαν των ουρανών. Την αγιότητα της καρδίας υπαινισσόμενος, ο Κύριος, έλεγεν˙ «η βασιλεία των ουρανών εντός υμών εστίν» (Λουκ. ιζ’, 21). Το ίδιον και ο απόστολος Παύλος εννοούσε λέγων˙ «έστι πίστις ελπιζομένων υπόστασις» (Εβρ. ια’, 1). Και πάλιν˙ «ούτω τρέχετε, ίνα καταλάβητε» (Α’ Κορ. θ’, 24). Ωσαύτως˙ «δοκιμάζετε εαυτούς, ει εστέ εν τη πίστει˙ ή ουκ επιγινώσκετε, ότι Ιησούς Χριστός οικεί εν υμίν; ει μη τί αδόκιμοί εστέ» (Β’ Κορ. ιγ’, 5).
150. Ο ελθών εις επίγνωσιν της αληθείας δεν εναντιούται εις τας επερχομένας θλίψεις, διότι γνωρίζει ότι οδηγούν τον άνθρωπον εις τον φόβον του Θεού.
151. Αι παλαιαί αμαρτίαι, όταν απομνημονεύωνται κατ’ είδος και εν λεπτομερεία, βλάπτουν τον αποκτήσαντα την αίσθησιν της ελπίδος δια της εξομολογήσεως. Διότι όταν μεν αναδύωνται εις την μνήμην, συνοδευόμεναι υπό λύπης, τότε καταστρέφουν την χαράν της ελπίδος. Όταν δε πάλιν εξεικονίζωνται αναισθήτως εις την μνήμην, χωρίς τινά λύπην, τότε αποθέτουν εις την ψυχήν τον πρώτον μολυσμόν.
152. Όταν ο νους αποβάλη την παλαιάν εμπάθειαν και στερεωθή εις την αίσθησιν της ελπίδος, δια νοεράς και αδιαλείπτου προσευχής, τότε ο διάβολος, με την πρόφασιν τάχα της εξομολογήσεως, προσάγει τας εικόνας κατ’ είδος των αμαρτιών του. Τούτο δε ενεργεί δια να βλάψη εμμέσως τον άνθρωπον, με την αναζωπύρησιν των λησμονηθέντων, δια της χάριτος του Θεού, παθών. Εις την περίπτωσιν αυτήν, ο νους, υπάρχων ημικαθαρμένος και κάπως χαρούμενος, κατ’ ανάγκην σκοτίζεται και χάνει την σχετικήν ειρήνην του, από την ανάμνησιν των παλαιών αμαρτιών. Και όπως δεν είναι τελείως καθαρός και φίλος των ηδονών ακόμη, θα χρονίση πάντως εις τας μνήμας αυτάς, με εμπαθή διάθεσιν. Και εις την πραγματικότητα θα αποδειχθή ότι, αντί να κάνη εξομολόγησιν των αμαρτιών του, ηχμαλωτίσθη υπό της εμπαθείας του.
153. Εάν θέλης να προσφέρης εις τον Θεόν ακατηγόρητον εξομολόγησιν, μη απομνημονεύης τας ποικίλας εκτροπάς σου με τας εικόνας των, αλλά να υπομένης γενναίως τους πειρασμούς, που παραχωρούνται από τον Θεόν δι’ αυτάς.
154. Αι διάφοροι στενοχωραίαι στέλλονται από τον Θεόν κατ’ αναλογίαν με τας πραχθείσας αμαρτίας, προς θεραπείαν των νόσων της ψυχής, εν είδει φαρμάκων.
155. Όστις έχει πνευματικήν γνώσιν και γνωρίζει την αλήθειαν, εξομολογείται εις τον Θεόν όχι δια της αναμνήσεως των αμαρτιών του, αλλά δια της υπομονής των πειρασμών, που παραχωρούνται από τον Θεόν.
156. Εάν αγωνίζεσαι πνευματικώς και δεν μετέρχεται ως μέσα την κακοπάθειαν, την συντριβήν της καρδίας και τας εξουδενώσεις υπό των άλλων, μη πιστεύης ότι δύνασαι να κάμης έργον μετανοίας με άλλας αρετάς. Διότι η κενοδοξία και η μη κακοπάθεια, οδηγούν εις την δουλείαν της αμαρτίας την ψυχήν και χωρίς άλλας αμαρτίας.
157. Όπως τας αρετάς γεννούν οι κόποι και οι υπό των άλλων ταπεινώσεις, ούτω συμβαίνει και τας κακίας να τίκτουν αι ηδοναί και αι κενοδοξίαι.
158. Κάθε ενεργούσα σωματική ηδονή είναι καρπός προηγουμένης ανέσεως. Την δε άνεσιν γεννά η απιστία.
159. Εκείνος που διατελεί υπό την ενέργειαν της αμαρτίας, δεν δύναται μόνος να νικήση το σαρκικόν φρόνημα, διότι έχει αδιάκοπον τον ερεθισμόν της αμαρτίας εις τα μέλη του.
160. Οι υπάρχοντες εμπαθείς οφείλουν να προσεύχωνται αδιαλείπτως και να υποτάσσωνται εις πνευματικούς πατέρας. Διότι μόλις και μετά βίας ημπορούν, βοηθούμενοι, να πολεμήσουν επιτυχώς τα πάθη των.
Από το βιβλίο: «Πάντα πώλησον, Μάρκον αγόρασον».
Εκδόσεις: Ιερό Ησυχαστήριον Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Κουφάλια Θεσσαλονίκης. Γ’ έκδοσις, 1999.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
