Του αββά Κασσιανού
Οι πατέρες μας δεν έχουν παραδώσει για όλους έναν κανόνα νηστείας, ούτε έναν τρόπο διατροφής, ούτε βέβαια την έλλειψη μέτρου, επειδή δεν έχουν όλοι την ίδια δύναμη, λόγω ηλικίας ή ασθένειας ή ευπάθειας του οργανισμού. Ωστόσο σε όλους έχουν παραδώσει έναν στόχο, το να αποφεύγουν τον κορεσμό και να αποστρέφονται τον χορτασμό της κοιλιάς. Επίσης διαπίστωσαν ότι η καθημερινή νηστεία είναι πιο ωφέλιμη και βοηθά περισσότερο στην καθαρότητα από ό,τι η νηστεία των τριών ή τεσσάρων ή και εφτά ημερών.1 Γιατί, λένε, αυτός που παρατείνει υπέρμετρα τη νηστεία, συχνά τρώει και υπέρμετρα. Έτσι, άλλοτε το σώμα ατονεί από την υπερβολική ασιτία και γίνεται απρόθυμο στα πνευματικά έργα, και άλλοτε, βαρυφορτωμένο με πολλές τροφές, προξενεί ακηδία και χαύνωση στην ψυχή.
Ακόμη, οι πατέρες διαπίστωσαν ότι δεν είναι τα χόρτα τροφή κατάλληλη για όλους, δηλαδή τους υγιείς, αλλά για τους ασθενικούς2˙ ούτε για όλους τα όσπρια˙ ούτε μπορούν όλοι να τρέφονται με ξερό ψωμί, δηλαδή οι ασθενικοί, αλλά οι υγιείς. Άλλος, είπαν, τρώει δύο λίτρες ψωμί και ακόμη πεινά, και άλλος τρώει μία λίτρα ή μισή και χορταίνει.
Σε όλους ωστόσο, όπως είπαμε, οι πατέρες έδωσαν έναν κανόνα εγκράτειας, το να μην ξεγελιόμαστε από τον χορτασμό της κοιλιάς,3 ούτε να παρασυρόμαστε από την ευχαρίστηση του ουρανίσκου. Γιατί όχι μόνο η ιδιαίτερη ποιότητα των φαγητών, αλλά και η μεγάλη ποσότητα συνηθίζει να ανάβει τα πυρωμένα βέλη της πορνείας. Με οποιαδήποτε δηλαδή τροφή και αν γεμίσει η κοιλιά, γεννά σπέρματα ασωτίας. Επίσης, όχι μόνο η κραιπάλη του κρασιού συνηθίζει να μεθά τον νου, αλλά και το πολύ νερό˙ και κάθε τροφής η υπερβολή τον κάνει ναρκωμένο και νυσταλέο. Αιτία της καταστροφής των κατοίκων των Σοδόμων δεν έγινε η κραιπάλη του κρασιού και των διαφόρων φαγητών, αλλά το ότι χόρτασαν ψωμί,4 όπως λέει ο προφήτης.
Η ασθένεια του σώματος δεν αντίκειται στην καθαρότητα της καρδιάς, όταν δίνουμε στο σώμα αυτά που απαιτεί η ασθένεια και όχι αυτά που θέλει η ευχαρίστηση. Η χρήση των τροφών γίνεται για να ζήσουμε, όχι για να υποδουλωθούμε στις ορμές της επιθυμίας. Η κατανάλωση τροφών με μέτρο και σύνεση αποτελεί φροντίδα για την υγεία του σώματος, δεν αφαιρεί την αγιοσύνη. Κανόνας της εγκράτειας, τον οποίο παρέδωσαν οι πατέρες, είναι οι εξής: αυτός που τρώει, να σταματά ενώ έχει ακόμη όρεξη και να μην περιμένει να χορτάσει. Και ο απόστολος, με το να πει: «Μη φροντίζετε τη σάρκα ικανοποιώντας τις επιθυμίες της»,5 δεν εμπόδισε την αναγκαία φροντίδα της ζωής, αλλά απαγόρευσε τη φιλήδονη επιμέλεια.
Από το Γεροντικό.
Κάποτε έγινε εορταστική Λειτουργία στο όρος του Αββά Αντωνίου. Στη συνέχεια, από κάποιο δοχείο με κρασί που βρέθηκε εκεί, πήρε ένας από τους γέροντες κανάτι και ποτήρι και πρόσφερε στον αββά Σισώη, ο οποίος το ήπιε. Του έδωσε και δεύτερο και το δέχτηκε. Του πρόσφερε και τρίτο, αλλά δεν το πήρε λέγοντας: «Σταμάτα, αδελφέ,. Ή δεν ξέρεις ότι υπάρχει σατανάς;».
Του αββά Ισαάκ.
Το σκοτάδι της ψυχής προξενείται από την έλλειψη τάξης στην ασκητική ζωή, ενώ το μέτρο και το πρόγραμμα σε αυτήν φωτίζουν τον νου και διώχνουν τη σύγχυση. Γιατί η σύγχυση του νου, που προέρχεται από την αταξία, προξενεί το σκοτάδι στην ψυχή, και αυτό έπειτα φέρνει τη θόλωση και την ταραχή. Από την τάξη, αντίθετα, γεννιέται η ειρήνη, και αυτή γεννά το φως στην ψυχή˙ και από το φως της ειρήνης φανερώνεται στον νου ο καθαρός αέρας.6
Η καρδιά, στο μέτρο που θα πλησιάσει τη σοφία, δέχεται ανάλογα και τη χάρη από τον Θεό. Αν λοιπόν θέλεις να πλησιάσεις τον Θεό με την καρδιά σου, πρώτα δείξε του τον πόθο σου μέσα από τα σωματικά: με τη στέρηση των αναγκαίων, με το να τρως με τάξη ένα είδος τροφής και με την υπόλοιπη άσκηση και κακουχία του σώματος, που γίνεται με διάκριση και γνώση. Γιατί και ο Κύριος εδώ έβαλε το θεμέλιο της τελειότητας, αρχίζοντας με κακοπάθεια στην έρημο.7 Έτσι και εσύ θα φτάσεις στα ανώτερα και τέλεια και θα πλησιάσεις νοερά τον Θεό με τη βοήθεια της χάρης.
Έχει μεγάλη δύναμη η μικρή ασκητική πράξη που γίνεται σταθερά˙ γιατί και η απαλή σταγόνα, καθώς πέφτει σταθερά, κοιλαίνει τη σκληρή πέτρα.8
Μη νομίσεις, αδελφέ, ότι οι εσωτερικοί λογισμοί εμποδίζονται με άλλον τρόπο, εκτός από το να φέρουμε το σώμα σε καλή και εύτακτη κατάσταση.
Υποσημειώσεις.
1. Εννοεί το να τρώει κανείς λίγο μια φορά την ημέρα, σε αντίθεση με το να τρώει κάθε τρεις, τέσσερις ή και εφτά ημέρες.
2. Πρβ. Ρωμ. 14,2: ο δε ασθενών λάχανα εσθίει.
3. Πρβ. Παροιμ. 24, 15.
4. Ιεζ. 16, 49.
5. Ρωμ. 13, 14.
6. Εννοεί το άγιο Πνεύμα. Πρβ.: και ο αήρ… το παράκλητον και πανάγιον Πνεύμα εστίν (Ισαάκ, ασκητικά, Λόγος ΜΓ’, σ’. 177).
7. Ματθ. 4, 1-2.
8. Στο κείμενο: η μικρά πολιτεία η <αεί διαμένουσα˙ και σταγών απαλή> διαμένουσα την [γαρ] πέτραν την σκληράν κοιλαίνει (Ισαάκ, Ασκητικά, Λόγος ΟΓ’, σ’. 290).
Από το βιβλίο: Ευεργετινός: “Ήτοι Συναγωγή των θεοφθόγγων ρημάτων και διδασκαλιών των θεοφόρων και αγίων πατέρων, από πάσης γραφής θεοπνεύστου συναθροισθείσα.”
Τόμος 2-ος. μετάφραση (Νεοελληνική απόδοση): Δ. Χρισταφακόπουλος
Εκδόσεις, Το Περιβόλι της Παναγίας, 2001
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Για την νηστεία (Α’)!
