α. ῾Ο Παΐσιος Βελιτσκόφσκι
1. Ὁ ὅσιος Παΐσιος (κατά κόσμον Πέτρος) Βελιτσκόφσκι γεννήθηκε στίς 21Δεκεμβρίου τοῦ 1722 στήν Πολτάβα τῆς Οὐκρανίας, ὅπου ἐζοῦσε ὁ ἱερέας πατέρας του καί ἄλλοι συγγενεῖς του ἱερεῖς. Δέν ἦταν Ρῶσσος. ῏Ηταν Κοζάκος.
᾿Από 13-17 ἐτῶν ἐσπούδασε στήν περίφημη Θεολογική ᾿Ακαδημία τοῦ Κιέβου. ᾿Αλλά δέν ἔμεινε νά ὁλοκληρώσει τίς σπουδές του. Ἔφυγε ἀπό τήν Σχολή ἀηδιασμένος καί ἀγανακτισμένος· γιατί ἡ δυτικόπληκτη «ἐπιστήμη» τῆς θεολογίας διαχωριζόταν ἀπό τήν παραδοσιακή εὐσέβεια τῶν ἁπλῶν μοναχῶν καί τῶν ἁπλοϊκῶν χωρικῶν. Και ἀπό τότε, σέ ὅλη του τήν ζωή, δεν ἔπαψε νά ἀναζητεῖ τήν γνήσια Ὀρθόδοξη παράδοση καί τούς ἀληθινούς ἐκφραστές της. Καί ἀκριβῶς γιά τόν λόγο αὐτό ξέχασε τά μεγάλα μοναστήρια μέ τούς «σπουδασμένους» καί ἀλλοτριωμένους μοναχούς, καί περιπλανᾶται στά φτωχομοναστηράκια μέ τήν παλαιά ἀνόθευτη παράδοση. Ἔτσι, σέ ἕνα τέτοιο μοναστηράκι στό Λιοῦμπετς, κοντά στό Τσερνιγόφ τῆς Δυτικῆς Οὐκρανίας, ἐκάρη τό 1741 μοναχός καί ἔλαβε τό ὄνομα Πλάτων. ᾿Αλλά καί πάλι δέν ἐστάθη.
Μέχρι τό 1746 ἔζησε περιπλανώμενος. Καί ὑπέφερε πολύ. Ὅμως οἱ ταλαιπωρίες του δέν ἐπήγαν εἰς μάτην. Στό διάστημα αὐτό ἀπέκτησε μία τεράστια πεῖρα, πολύτιμη γιά τό μεταγενέστερο ἔργο του, γιά τό ὁποῖο τόν εἶχε ἐκλέξει ἡ πανάγαθη βουλή του Κυρίου.
2. Τό 1746 μετέβη στό ῞Αγιο Ὄρος ψάχνοντας γιά ἕναν ἀληθινά πνευματοφόρο πνευματικό πατέρα («γέροντα»), ὅπως τόν ἐννοοῦν καί τόν θέλουν τά ἀρχαῖα βιβλία. Τό 1750 ἔλαβε στό ῞Αγιο Ὄρος τό μεγάλο σχῆμα καί τό ὄνομα Παΐσιος. Τόν ἴδιο χρόνο ἕνας μοναχός τοῦ ζήτησε νά μείνει μαζί του. Καί ἔτσι ἄρχισε νά συγκροτεῖται ἡ ἀδελφότητά του, ἡ Σκήτη τοῦ Προφήτου ᾿Ηλιού.
Τό 1758 ἐχειροτονήθη πρεσβύτερος καί ἐχειροθετήθη πνευματικός πατέρας. Καί τόν ἴδιο χρόνο ἄρχισε: α) τήν ἔρευνα νά βρή τά βιβλία – αὐθεντικούς ἑρμηνευτές τῆς ᾿Ορθόδοξης Μοναχικῆς Παράδοσης καί β) τό μεγάλο ἔργο τῆς ἀνθολόγησης καί μετάφρασής τους στά σλαβονικά.
3. Τό 1763 ἐγκατέλειψε μαζί μέ ὁλόκληρη τήν ἀδελφότητά του τό ῞Αγιο Ὄρος καί ἐγκατεστάθη στήν Μολδαβία, στό μοναστήρι Δραγομίρνα.
Τό 1775 μέ ὁλόκληρη τήν ἀδελφότητά του, πού ἀριθμοῦσε τότε 350 μοναχούς, ἔφυγαν από τήν Μονή Δραγομίρνα πού ἔπεσε τότε στά χέρια Τούρκων, καί ἐγκαταστάθηκαν στήν Μονή Σέκου. Καί τό 1779 ἐπῆρε ὑπό τήν ἐποπτεία καί τήν Μονή Νεάμτς, ὡς ἡγούμενος καί τῶν δύο μοναστηριῶν.
Τό 1790 ἔλαβε τό ὀφφίκιο τοῦ ἀρχιμανδρίτου. Τό 1793 ὁλοκλήρωσε καί ἐξέδωκε τόν πρῶτο τόμο τῆς Φιλοκαλίας.
Τό 1794 ἐκοιμήθη στό Νεάμτς. Καί, ἀπό τόν ἴδιο κιόλας χρόνο, οἱ ὑποτακτικοί του Ρῶσσοι ἄρχισαν νά σκορπίζωνται στή Ρωσσία καί νά προκαλοῦν τήν λεγομένη «φιλοκαλική ἀναγέννηση», πού ἔφερε σάν γλυκύτατο καρπό της τούς περίφημους ἁγίους στάρετς τῆς Ὄπτινα καί ἄλλων Μονῶν.
β. Ἡ σημασία τοῦ ἔργου του
1. Τό ἔργο του Ὁσίου Παϊσίου δύσκολα μποροῦμε νά τό ἐκτιμήσωμε ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, πού ἀδυνατοῦμε νά καταλάβωμε, σέ όλη τί ἔκταση που εἶχε φθάσει ἡ πνευματική ἀλλοτρίωση, ἀπό την δυτικοπληξία, στην Ρωσσία, κατά τούς αἰῶνες IZ´¸ IH´, IΘ´. ᾿Αμυδρή εἰκόνα μᾶς δίνει τό βιβλίο τοῦ ἀοιδίμου Γεωργίου Φλωρόφσκι «῾Η πορεία τῆς Ρωσσικής Θεολογίας». Την ἔκταση της προσπαθοῦμε νά τήν συλλάβωμε ἀπό τά νέα σχέδια τῶν ναῶν τῆς Ρωσσίας (μπαρόκ τῆς Ἰταλικῆς Ἀναγέννησης), ἀπό τήν νέα «ρωσσική» ἐκκλησιαστική μουσική (᾿Ιταλική μουσική μέ κάποια προσέγγιση στό ρωσσικό ὀρθόδοξο ἦθος χάρις στούς μεγάλους μουσουργούς), καί ἀπό τήν ἀλλοίωση τοῦ τυπικοῦ τοῦ βαπτίσματος. ῾Η ἀντίδραση τοῦ ὁσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι ἦρθε ἔγκαιρα καί πρόλαβε τήν ὁλοκληρωτική ἀλλοτρίωση. ῾Η συμβολή του, γιά τήν ἀναγέννηση τῆς πατερικῆς παράδοσης στήν Ρωσσία, ἦταν πολλαπλάσια πιό σπουδαία ἀπό τήν ἀνάλογη γιά μᾶς προσφορά τοῦ ῾Αγίου Νικοδήμου καί τῶν Κολυβάδων. Γιατί σέ μᾶς οἱ ἅγιοι αὐτοί προηγήθηκαν.
Καί ἔτσι, ὅσο καί ἄν γιά ἑνάμισυ αἰῶνα ἡ ἀλλοτριωτική κίνηση ἦταν τῆς μόδας, δέν μπόρεσε νά ἀλλοιώσει οὐσιαστικά τό ὀρθόδοξο φρόνημα τοῦ λαοῦ μας.
2. Δίκαια ὁ ἁγιώτατος Πατριάρχης Μόσχας ΑΛΕΞΙΟΣ Β´ καί ἡ Σύνοδος τῆς Ρωσσικῆς Ἐκκλησίας τό 1991, μέ πράξη τους ἀναγνωρίζοντας καί ἐπιβραβεύοντας τό πολύτιμο ἔργο τοῦ φτωχοῦ κοζάκου-ἀγωνιστῆ τῆς καθαρότητας τῆς ᾿Ορθόδοξης Παράδοσης, ἀνεκήρυξαν τόν ἀρχιμανδρίτη Παΐσιο μεγάλο εὐεργέτη τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί τόν κατέταξαν στήν χορεία τῶν ἁγίων. Καί ὅρισαν ἡ μνήμη του νά τελεῖται τήν 15η Νοεμβρίου.
γ. Τά Κρίνα τοῦ Ἀγροῦ
1. Εἶναι ἄγνωστο ἀκόμη, πόσα ἔργα ἔγραψε ὁ ὅσιος Παΐσιος καί πόσα μετέφρασε. Οἱ βιβλοθῆκες τῶν Μονῶν τῆς Μολδαβίας, στίς ὁποῖες ἔχουν διαφυλαχθῆ, δέν ἔχουν ἀκόμη ἐρευνηθῆ ὅσο πρέπει. Οἱ ἐπιστήμονες, πού ἔχουν ἀσχοληθῆ μέ τόν μεγάλο αὐτόν ἅγιο (π.χ. ὁ κ. Αἰμ. Ταχιάος, καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) ἔχουν τήν γνώμην, ὅτι ἀσφαλώς εἶναι πολύ περισσότερα ἀπό αὐτά, πού μέχρι σήμερα γνωρίζομε. Καί φυσικά, ἄγνωστης ἀξιας τό καθένα.
2. Τά κυριώτερα γνωστά ἔργα του εἶναι:
α. ᾿Επιστολές του• β. «περί τῆς νοερᾶς προσευχῆς»• καί γ. «Τά Κρίνα τοῦ Ἀγροῦ».
3. Τά Κρίνα τοῦ ᾿Αγροῦ εἶναι βιβλίο ἀσκητικό. Σ᾿ αὐτό, μέ ὁδηγό τήν πεῖρα του, ὁ ὅσιος δίνει στούς μοναχούς ὁδηγίες, πῶς νά περιφρουροῦν τόν ἑαυτό τους ἀπό τίς παγῖδες τοῦ ἐχθροῦ. Τό ἔργο αὐτό εὑρέθη τυχαῖα τόν περασμένο αἰῶνα στήν σκήτη τοῦ Προφήτου ᾿Ηλία στό ῞Αγιο Ορος. Πρόκειται γιά ἕνα ἀληθινό ἀριστούργημα.
Ὁ ἅγιος Παΐσιος μιλάει λακωνικά· μέ σαφήνεια· μέ διάκριση·φωτισμένα· ἔξυπνα· σταθερά καί προπαντός «πρακτικά». Καί γι’ αὐτό μιλάει στήν καρδιά τοῦ ἀγωνιστῆ χριστιανοῦ καί ἰδιαίτερα τοῦ μοναχού.
Από το βιβλίο: Τα Κρίνα τοῦ Ἀγροῦ, του Αγίου Παισίου Βελιτσκοφσκι.
Ἔκδοση Ιερᾶς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης. Α’ έκδοση, Πρέβεζα 1996.
Μετάφραση:
† Ὁ Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελέτιος.
• Τίτλος τοῦ πρωτοτύπου:
• Κρίνι σέλ’νιε ἤλη τσβετί πρεκράσνιε. ’Αρχιμανδρίτα Παΐσια Βελιτσκόβσκογο
• Μετάφραση ἀπό το ρωσσικό πρωτότυπο
• Ἡ μετάφραση ἔγινε ἐπί τῇ βάσει τοῦ κειμένου πού δίδει το περιοδικό: Πραβοσλάβναγια Ζίζν’ (Orthodox Life) 30, (1979)• τεύχη 350-354, σελ.3-34, 18-24, 21-28, 19-34, 23-34 ἀντιστοίχως•
