Από τον βίο του αγίου Σάββα
Δεν πρέπει να τρώμε για ευχαρίστηση, αλλά για τις ανάγκες του σώματός μας. Εκείνος που δεν τρώει για την ευχαρίστηση, ακόμη και αν τα φαγητά είναι νόστιμα, δεν ζημιώνεται καθόλου.
Ο όσιος Σάββας, όταν ήταν ακόμη νέος και ζούσε στη μονή που λεγόταν Φλαβιανές, η οποία είναι στην Καππαδοκία και απέχει είκοσι στάδια1 από το χωριό του, τη Μουταλάσκη, ασκούσε τον εαυτό του σε κάθε μορφή εγκράτειας, περισσότερο όμως στη σχετική με την ευχαρίστηση του ουρανίσκου και με την καλοπέραση και περιποίηση της κοιλιάς. Μια μέρα λοιπόν εργαζόταν στον κήπο του μοναστηριού, και τα μήλα που κρέμονταν εκεί στα δένδρα άνοιγαν την όρεξή του και τον παρακινούσαν να φάει πριν από την κανονισμένη ώρα. Νικήθηκε λοιπόν από την όψη των μήλων, τα οποία ήταν πραγματικά ωραία, γιατί άνθρωπος ήταν και αυτός και θελγόταν από ανθρώπινες επιθυμίες. Μάλιστα νικήθηκε τόσο, ώστε πήρε στο χέρι ένα μήλο. Έπειτα όμως κατάλαβε ότι αυτό ήταν παγίδα του πονηρού που συνηθίζει πάντοτε να ξεγελά βάζοντας σαν δόλωμα την ευχαρίστηση. Σκέφτηκε ακόμη ότι στον καρπό κρύβεται το φίδι και ότι και τους πρωτόπλαστους με την ευχαρίστηση και την τροφή τους έβγαλε από τον παράδεισο και τους έριξε σε μύρια δεινά.
Με τις καλές αυτές σκέψεις έριξε αμέσως στη γη το μήλο και το ποδοπάτησε, πατώντας μαζί με αυτό και την επιθυμία και εξευτελίζοντας με τα πόδια αυτήν που τον νίκησε με τα μάτια. Και στο εξής έβαλε νόμο στον εαυτό του, σε όλη του τη ζωή να μη φάει ποτέ μήλο, ούτε να χαριστεί στην όρεξη της κοιλιάς.
Από τον βίο της Αγίας Συγκλητικής.
Η αγία Συγκλητική τόσο πολύ αγαπούσε τη νηστεία, ώστε δεν ήθελε ποτέ να την αποχωριστεί ούτε για λίγο, γιατί τη θεωρούσε φύλακα και θεμέλιο όλων των άλλων αρετών. Αν ποτέ από κάποια ανάγκη τρεφόταν περισσότερο από το συνηθισμένο, πάθαινε το αντίθετο: χλώμιαζε το πρόσωπό της και αδυνάτιζε το σώμα της. Γιατί όταν αυτό που κινεί αδιαθετήσει, μαζί του αδιαθετεί και εκείνο που κινείται˙ και όποια διάθεση έχει η αρχή, την ίδια οπωσδήποτε έχουν αναγκαστικά και όσα εξαρτώνται από την αρχή.2 Εκείνοι που τρώνε με ευχαρίστηση την τροφή, παχαίνουν, ενώ όσοι τρώνε χωρίς ευχαρίστηση και όρεξη, παθαίνουν το αντίθετο˙ αδυνατίζει δηλαδή και καταβάλλεται το σώμα τους και χλωμιάζουν. Και μάρτυρες σε αυτό είναι ο άρρωστοι.
Από το Γεροντικό.
Κάποιος γέροντας που ζούσε στη Θηβαΐδα, Αντιανός στο όνομα, είχε κάνει στα νιάτα του πολλές και μεγάλες ασκήσεις, στα γεράματα όμως αρρώστησε και τυφλώθηκε. Λόγω λοιπόν της αρρώστιας του οι αδελφοί του έφερναν πολύ φαγητό και του έδιναν, γιατί ο ίδιος από την αρρώστια δεν μπορούσε να φάει με τα χέρια του. Μερικοί αδελφοί ρώτησαν για το θέμα αυτό τον αββά Αϊώ, ο οποίος ήταν μέγας και ονομαστός: «Τί θα γίνει με αυτό το πολύ φαγητό;» Εκείνος τους αποκρίθηκε: «Σας λέω ότι, αν η καρδιά του το θέλει και το ευχαριστιέται, έναν χουρμά να φάει με ευχαρίστηση, ο Θεός τον αφαιρεί από τον κόπο του. Αν όμως δεν νιώθει ευχαρίστηση, αλλά τρώει χωρίς να θέλει, ο Θεός διατηρεί ακέραιο τον κόπο του, επειδή αναγκάζεται από τους αδελφούς χωρίς να θέλει, και εκείνοι θα έχουν ανταμοιβή».
Κάποιοι από τους πατέρες ρώτησαν τον αββά Μεγέθιο: «Αν περισσέψει φαγητό για την άλλη μέρα, θέλεις να το φάνε οι αδελφοί;».
Ο γέροντας αποκρίθηκε: «Αν χάλασε, δεν είναι καλό να αναγκαστούν οι αδελφοί να το φάνε και να αρρωστήσουν, αλλά ας πεταχτεί. Αν όμως είναι καλό και μαγειρευτεί άλλο για ευχαρίστηση και τούτο πεταχτεί, αυτό είναι κακό».
Είπε κάποιος από τους πατέρες: «Τα μάτια του γουρουνιού είναι εκ φύσεως έτσι πλασμένα, ώστε να βλέπουν αναγκαστικά στη γη και να μην μπορούν ποτέ να στραφούν στον ουρανό. Έτσι και η ψυχή εκείνου που γλυκάθηκε στις ηδονές: αν γλιστρήσει μια φορά στον βόρβορο της ηδυπάθειας, δεν μπορεί πια να έχει ουράνιο φρόνημα».
Του αββά Ησαΐα
Αν σε πολεμά η γαστριμαργία με την επιθυμία φαγητών, θυμήσου τη δυσωδία τους και θα ησυχάσεις.
Υποσημειώσεις.
1. Το στάδιον ήταν αρχαία μονάδα μήκους ίση με 185 μέτρα περίπου.
2. Αναφέρεται στην επίδραση που έχει η διάθεση της ψυχής στο σώμα, το οποίο κινείται από αυτήν και την έχει ως αρχή του.
Από το βιβλίο: Ευεργετινός: “Ήτοι Συναγωγή των θεοφθόγγων ρημάτων και διδασκαλιών των θεοφόρων και αγίων πατέρων, από πάσης γραφής θεοπνεύστου συναθροισθείσα.”
Τόμος 2-ος. μετάφραση (Νεοελληνική απόδοση): Δ. Χρισταφακόπουλος
Εκδόσεις, Το Περιβόλι της Παναγίας, 2001
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
