Πολύς εστίν εις κακίαν ευμήχανός τε και πολυτροπώτατος, μάλλον δε παμμήχανος, ο νοητός και αρχέκακος όφις. Έχει δι’ ων αρχομένην, εμποδίζει την πρόθεσιν ημών και την πράξιν την αγαθήν. Αν δε μη δυνηθή την αρχήν εμποδίσαι ταύτην, άλλας επίσταται μηχανάς, δι’ ων αχρειοί ταύτην ενεργουμένην: αν δε μηδέ τελουμένην αχρειώσαι ταύτην περί τα μέσα που δυνηθή, πάλιν έτερα σοφίσματα και τρόπους ετέρους οίδε, δι’ ων και τελειωθείσαν εκκενοί ταύτην και ακερδή καθίστησι, μάλλον δε επιζήμιον τοις μη πάνυ προσέχουσι. Και πρώτον μεν το επίπονον και δυσκατόρθωτον της αρετής υποδείκνυσι, και ραθυμίαν εντεύθεν ημίν εμποιεί και ανελπιστίαν, ως δυσκόλοις και αδυνάτοις επιχειρούσι, διο μηδέ δυνησομένοις εις έργον ενεγκείν την πρόθεσιν: έτι δε και απιστίαν εντίκτει των επηγγελμένων παρά Θεού τοις αγωνιζομένοις βραβείων.
Άλλ’ ημείς, αδελφοί, δια της κατά ψυχήν ανδρείας και προθυμίας και πίστεως, της παγίδος ταύτης υπεραρθώμεν, επί νουν λαβόντες ως ούτε γη χωρίς καμάτων ευχρήστους αναδίδωσι τους καρπούς, ούτε ψυχή χωρίς αγώνων πνευματικών θεοφιλές τι και σωτήριον κτήσεται. Και γην μεν ουκ επιτηδείαν προς γεωργίαν έστιν ευρείν: ψυχή δε λογική πάσα προς αρετήν εστίν ευφυής. Επεί δε και δια την προγονικήν καταδίκην πόνω και μόχθω ζην κατεκρίθημεν και τούτο διαφυγείν ουκ ένι, ποιήσωμεν την ανάγκην φιλοτιμίαν, το ακουσίως προσόν ως εκούσιον τω Θεώ προσενέγκωμεν, αντιδώμεν των μονίμων τα πρόσκαιρα και των δεινών αντιληψόμεθα τα χρηστότατα, πορισμόν αιωνίου ανέσεως τον πρόσκαιρον πόνον απεργαζόμενοι: υπέρ αρετής γαρ ενταύθα πονούντες της επηγγελμένης επί του μέλλοντος αιώνος αναπαύσεως πάντως επιτευξόμεθα. Και γαρ πιστός ο επαγγειλάμενος, ος και βοηθός εστίν έτοιμος τοις υπελθούσιν ετοίμως τον αγώνα της αρετής: τούτου δε βοηθούντος του τα πάντα ισχύοντος, τι των απάντων ουκ ανύσιμον έσται;…
Πολυμήχανος και πολυτροπώτατος για την κακία, μάλλον δε παμμήχανος είναι ο νοητός όφις, ο πρωταίτιος του κακού. Έχει τα μέσα να εμποδίση την αγαθή πρόθεσί μας και πράξι, μόλις αρχίζει. Κι αν δεν μπορέση να την εμποδίση στην αρχή, γνωρίζει άλλες μηχανές, με τις οποίες την αχρηστεύει όταν ευρίσκεται σ’ ενέργεια˙ κι αν δεν μπορέση να την αχρηστεύση, όταν τελήται κάπου στη μέση, πάλι γνωρίζει άλλα σοφίσματα και άλλους τρόπους για να την αφανίση όταν τελειωθή και να την καταστήση ανωφελή, μάλλον δε και επιζημία για όσους δεν προσέχουν πολύ. Και πρώτα μεν υποδεικνύει το επίπονο και δυσκατόρθωτο της αρετής, ώστε με αυτό να μας εμβάλη ραθυμία και ανελπισία, , με την σκέψι ότι επιχειρούμε δύσκολα και αδύνατα, κι έτσι ότι δεν θα μπορέσωμε να φέρωμεν σε έργο την πρόθεσι˙ προσέτι δε γεννά στους αγωνιζομένους και απιστία στα υπεσχημένα από τον Θεό βραβεία.
Αλλά εμείς, αδελφοί, πρέπει να υπερπηδήσωμε αυτήν την παγίδα με την ψυχική ανδρεία, την προθυμία και την πίστι, λαμβάνοντας υπ’ όψι ότι ούτε γη αποδίδει χρησίμους καρπούς χωρίς κόπους ούτε η ψυχή θ’ αποκτήση τίποτε θεοφιλές και σωτήριο χωρίς πνευματικούς αγώνες. Και γη μεν ακατάλληλη για καλλιέργεια μπορείς να εύρης, ενώ κάθε λογική ψυχή είναι επιδεκτική αρετής. Επειδή δε εξ αιτίας της προγονικής ενοχής κατακριθήκαμε να ζούμε με κόπο και μόχθο, και δεν είναι δυνατό να το αποφύγωμε αυτό, ας κάμωμε την ανάγκη φιλοτιμία˙ το ακουσίως προσόν1 ας το προσφέρωμεν στον Θεό ως εκούσιο, ας δώσωμε αντί των νομίμων τα πρόσκαιρα και ας λάβωμε αντί των δεινών τα χρηστά, καθιστώντας τον πρόσκαιρο κόπο, μέσο πορισμού αιωνίας ανέσεως. Διότι κοπιάζοντας εδώ για την αρετή, ασφαλώς θα επιτύχωμε την αναψυχή που μας έχει επαγγελθή για τον μέλλοντα αιώνα. Είναι βεβαίως αξιόπιστος αυτός που επαγγέλθηκε, που είναι επίσης βοηθός έτοιμος σε όσους εξεκίνησαν έτοιμοι τον αγώνα της αρετής. Όταν δε βοηθή αυτός, που μπορεί τα πάντα, ποιό πράγμα θα είναι ακατόρθωτο;…
Του Οσίου Πατρός ημών Γρηγορίου του Παλαμά – ομιλία ΣΤ’ προτρεπτική προς νηστείαν.
Παράβαλε και:
Λόγος Α. εις τον έκτον ψαλμόν – εκ της Φιλοκαλίας των Ιερών Νηπτικών και Ασκητικών.
Λόγος Β. εις τον έκτον ψαλμόν – εκ της Φιλοκαλίας των Ιερών Νηπτικών και Ασκητικών.
Του Οσίου Πατρός ημών Φωτίου του Μεγάλου – ομιλία δεκάτη τρίτη, ρηθείσα εν τω άμβωνι της Μεγάλης Εκκλησίας, τη Τετράδι της πρώτης εβδομάδος.
Του Οσίου Πατρός ημών Φωτίου του Μεγάλου – ομιλία δεκάτη τετάρτη, ρηθείσα εν τω άμβωνι της Μεγάλης Εκκλησίας, τη Παρασκευή της πρώτης εβδομάδος.
Η Νηστεία – Αγ. Βασιλείου του Μεγάλου.
