Απ’ όλους τους αγωνιστές του Χριστού, περισσότερη τιμή πρέπει σ’ εκείνους τους γενναίους που ξεκόβουν από την παράταξη των αλλων μαχητών, ορμούν άφοβα μπροστά και πολεμούν τον εχθρό μόνοι τους. Σ’ αυτούς τους στρατιώτες Του παραχωρεί κάποτε ο Κύριος να συμβη μια μεγάλη πτώση, με άρση της χάριτος Του, «ίνα μη υπεραίρωνται». Βλέποντας, ωστόσο, το ζηλο και τη γενναιότητα τους, δεν τους εγκαταλείπει οριστικά, άλλ’ αφού τους παιδαγωγήση για ορισμένο χρόνο, τους αποκαθιστά και τους χαριτώνει πάλι, καθιστώντας τους ανίκητους από τους δαίμονες. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους γενναίους πολεμιστές του Χριστού, μια από τις πρώτες θέσεις κατείχε και ο μακάριος Νικήτας ο έγκλειστος, μοναχός της μονής των Σπηλαίων.
Ο όσιος Νικήτας ήταν νεώτερος κατά σάρκα αδελφός του μεγάλου
Νίκωνος.
Όταν λοιπόν ο τελευταίος έγινε ηγούμενος στην Πετσέρσκαγια, ο Νικήτας άρχισε επίμονα να τον παρακαλή:
– Δώσ’ μου, γέροντα, ευλογία ν’ ασκήσω τον έγκλειστο βίο!
– Τέκνο μου, του απαντούσε ο όσιος Νίκων, δεν θα σε ωφελήση αυτό. Δεν μπορείς ακόμα, νέος μοναχός όπως είσαι, να κλειστής μέσα σ’ ένα μικρό κελλί και να επιδοθής στην προσευχή. Δεν είναι για τα μέτρα σου αυτή η εργασία. Είναι ασφαλέστερο να παραμείνης μαζί με όλους τους αδελφούς, να κάνης αδιάκριτη υπακοή, να εργάζεσαι μ’ επιμέλεια στο διακόνημά σου, ν’ ασκής όλες τις πρακτικές αρετές, και να ‘σαι βέβαιος ότι δεν θα στερηθής του μισθού σου. Δεν είδες τι έπαθε ο αδελφός μας
Ισαάκιος;
Θέλησε να ζήση έγκλειστος, απατήθηκε οικτρά από τους δαίμονες και μόνο η χάρη του Θεού και οι ευχές των οσίων πατέρων μας τον σώσανε!
Αλλά παρ’ όλες τις προσπάθειές του οσίου Νίκωνος να τον μεταπείση, ο Νικήτας επέμενε:
— Ποτέ, ποτέ, πάτερ, δεν θ’ απατηθώ! Θα σταθώ δυνατός εναντίον των δαιμονικών σκευωριών και θα παρακαλέσω το φιλάνθρωπο Θεό να μου δωρίση το χάρισμα της θαυματουργίας, όπως στον Ισαάκιο, που μέχρι σήμερα κάνει πολλά θαύματα.
Ο ηγούμενος του είπε πάλι:
— Παιδί μου, η επιθυμία σου ξεπερνά τις δυνατότητες σου και κρύβει κενοδοξία. Πρόσεξε μήπως πέσης πριν καν προλάβης ν’ ανεβής στα ύψη που θέλεις. «Ο δοκών εστάναι βλεπέτω μη πέση», προειδοποιεί ο άγιος απόστολος. Εγώ σου συνιστώ για τελευταία φορά να μείνης και ν’ αγωνιστής μαζί με τους άλλους αδελφούς, με ταπείνωση και υπακοή, για να λάβης από τον Κύριο το αμάραντο στεφάνι. Ο,τιδήποτε άλλο κάνης θα είναι καρπός του δικού σου θελήματος και γι’ αυτό επικίνδυνο για την ψυχή σου. Ο Θεός να σε φωτίση στο αγαθό…
Ο Νικήτας όμως δεν θέλησε ν’ ακούση τις συμβουλές του ηγουμένου, γιατί δεν μπορούσε να κατανίκηση το δυνα το πόθο για έγκλειστη ασκητική ζωή, που κατέκαιγε την ψυχή του. Έκανε λοιπόν ο δυστυχής το θέλημα του!
Κλείστηκε στο κελλί του, ασφάλισε την πόρτα κι έμεινε μόνος, προσευχόμενος αδιάλειπτα. Ζήτησε μόνο να του φέρνουν λίγη τροφή κάθε μέρα.
Ο όσιος Νίκων είδε με θλίψη και ανησυχία την πράξη του αδελφού του. Περίμενε με φόβο την τιμωρία της παρακοής του, που, δυστυχώς, δεν άργησε καθόλου.
Μόλις μερικές ημέρες μετά τον εγκλεισμό του, ο όσιος Νικήτας άκουσε μια φωνή δίπλα του. Σαν να ήταν κάποιος που συμπροσευχόταν μ’ εκείνον. Ταυτόχρονα ένιωσε μιαν άρρητη ευωδία να πλημμυρίζη το κελλί. Ο διάβολος είχε κιόλας στήσει την παγίδα του. Και ο απειροπόλεμος Νικήτας παγιδεύτηκε αμέσως!
« Αγγελος θα είναι!» σκέφτηκε μ’ ένα παράξενο σκίρτημα δέους. «Αν δεν ήταν άγγελος, δεν θα προσευχόταν μαζί μου. Ούτε θα ευωδίαζε, αφού οι δαίμονες είναι δυσώδεις. Είναι φανερό πως το κελλί μου έχει πληρωθή με την ευωδία του Αγίου Πνεύματος!».
Αυτά συλλογίστηκε ο ταλαίπωρος, και άρχισε πάλι να προσεύχεται μ’ επιμονή και δάκρυα λέγοντας:
— Κύριε, φανερώσου, Σε παρακαλώ, για να σε δω με τα μάτια μου!
Ακουσε τότε φωνή να του λέη:
— Δεν πρέπει να σου φανερωθώ, γιατί είσαι νέος ακόμα! Θα υπερηφανευθής και θα πέσης σε πλάνη!
— Όχι, Κύριε, αποκρίθηκε κλαίγοντας ο Νικήτας. Ποτέ δεν θα πλανηθώ, γιατί ο ηγούμενος μου με καθοδήγησε πως ν’ αποφεύγω τις παγίδες του διαβόλου. Ο,τι μου πης εσύ, Κύριε μου, θα το κάνω!
Τότε ο πονηρός σατανάς του είπε:
— Νικήτα, «ου δυνήση ιδείν το πρόσωπον μου- ου γαρ μη ίδη άνθρωπος το πρόσωπον μου και ζήσεται»! Αλλά να! Σου στέλνω έναν άγγελο μου. Θα μείνη μαζί σου. Να κάνης ο,τι σου λέει!
Αυτοστιγμεί εμφανίστηκε μπροστά στον έγκλειστο ένας δαίμονας με μορφή αγγέλου. Ο Νικήτας, πλανημένος πια εντελώς, έπεσε και τον προσκύνησε σαν απεσταλμένο του Θεού! Κι εκείνος του είπε:
— Νικήτα, από δω και πέρα εσύ δεν χρειάζεται να προσεύχεσαι. Θα προσεύχομαι εγώ στη θέση σου. Εσύ μόνο να μελετάς βιβλία και να προσφέρης λόγους ωφελείας σ’ εκείνους που θα σου στέλνη ο Θεός. Θα γίνης μέγας καθοδηγητής ψυχών και σωτήρας των ανθρώπων!
Φυσικά ο Νικήτας υπάκουσε τυφλά στις εντολές του «αγγέλου». Υποχείριος πλέον στον κοσμοκράτορα του σκότους, έπαψε να προσεύχεται κι έπεσε με μεγάλο ζήλο στη μελέτη. Έβλεπε το δαίμονα να στέκεται συνεχώς σε στάση προσευχής και χαιρόταν, πιστεύοντας ότι παρακαλούσε το Θεό για τη σωτηρία του!
Ο ίδιος άρχισε να συζητά ακατάπαυστα με τους ανθρώπους που τον πλησίαζαν για τη Γραφή, για την πίστη, για την ωφέλεια της ψυχής και για ποικίλα άλλα θέματα. Δεν άργησε ν’ απόκτηση και φήμη προορατικού και χαρισματούχου μοναχού. Η φήμη του απλώθηκε μακριά κι όλοι τον θαύμαζαν για την ακριβή εκπλήρωση των προφητικών του λόγων.
Η δόξα του έφτασε στο απόγαιό της όταν κάποτε έστειλε στον πρίγκιπα Ιζιασλάβο το εξής μήνυμα: «Σήμερα φονεύθηκε στο Ζαβόλτς ο πρίγκιπας του Νόβγκοροντ Γκλεμπ Σβιατοσλάβιτς. Στείλε γρήγορα το γιο σου Σβιατοπόλκ να πάρη το θρόνο του Νόβγκοροντ».
Μετά από μερικές ημέρες ήρθε πράγματι η είδηση για τη δολοφονία του πρίγκιπα Γκλεμπ. Ο Σβιατοπόλκ επίσης πρόλαβε και κατέλαβε το θρόνο του. Από τότε ο Νικήτας έγινε σεβαστός και φοβερός για την «προφητική» του δύναμη σε ηγεμόνες, σε βογιάρους και σ’ όλο το λαό.
Ο ηγούμενος Νίκων όμως ήταν επιφυλακτικός και κάτι περίμενε… Διαπίστωσε σύντομα οτι ενώ ο Νικήτας γνώριζε απ’ έξω ολόκληρη σχεδόν την Παλαιά Διαθήκη και τη χρησιμοποιούσε μ’ εκπληκτική ευχέρεια στις συζητήσεις του, δεν ήξερε, αντίθετα, καθόλου την Καινή Διαθήκη. Δεν τη μελετούσε ποτέ και δεν ήθελε να γίνεται ούτε λόγος γι’ αυτήν! απ’ αυτή τη συμπεριφορά του, δεν άργησαν οι πατέρες όλοι να πεισθούν οτι είχε πλανηθή από το διάβολο. Και δεν θέλησαν ν’ ανεχθούν το δαιμονικό εμπαιγμό του αδελφού τους.
Ο ηγούμενος Νίκων πήρε μαζί του μερικούς αδελφούς — τον κατοπινό ηγούμενο Ιωάννη, τον Ποιμένα το νηστευτή, τον Ησαΐα, κατοπινό επίσκοπο Ροστώφ, τον Ισαάκιο τον έγκλειστο, τον Αγαπη το τον Ιαματικό, το Γρηγόριο το θαυματουργό* και άλλους – και πήγαν στο κελλί του Νικήτα. Άνοιξαν με τη βία την ασφαλισμένη πόρτα. Ο Νικήτας τότε, με την επήρεια του πονηρού που κυριαρχούσε πάνω του, έγινε εκτός εαυτού, θηρίο άγριο και ατιθάσευτο. Αρχισε να ωρύεται, να χτυπιέται, ν’ απειλή, να ουρλιάζη σαν πληγωμένο θηρίο, καθώς μερικοί αδελφοί τον συγκρατούσαν και ο ηγούμενος του διάβαζε εξορκισμούς για την απαλλαγή του από το δαιμόνιο.
Η φιλανθρωπία του Θεού έδιωξε τελικά μακριά τον εχθρό. Ο ταλαιπωρημένος αδελφός ξαναβρήκε τον εαυτό του και ειρήνευσε.
Μετά απ’ αυτό οι αδελφοί τον ρώτησαν ορισμένα πράγματα από την Παλαιά Διαθήκη. Εκείνος όμως δεν θυμόταν τίποτα! Κι όταν τον Βεβαίωσαν οτι πριν από λίγο ήξερε ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη απ’ έξω, με έκπληξη ορκιζόταν ότι δεν την είχε διαβάσει ποτέ! Όπως διαπιστώθηκε σε λίγο, είχε ξεχάσει τελείως όχι μόνο ο,τι είχε μάθει όσο τον κυβερνούσε το δαιμόνιο, αλλά και αυτή τη γραφή και την ανάγνωση ακόμη! Έτσι οι πατέρες αναγκάστηκαν να τον διδάξουν από την αρχή ανάγνωση και γραφή, σαν να ήταν μικρό παιδί!
Όταν ο Νικήτας κατάλαβε τι ακριβώς είχε συμβή, έπεσε μετανοημένος στα πόδια του οσίου Νίκωνος, παρακαλώντας κι εκείνον και το Θεό να τον συγχωρήσουν για την ανυπακοή και την έπαρση του, που τον έριξαν στα χέρια του σατανά. Από τότε ο μακάριος παραδόθηκε με συντριβή στην κοινοβιακή ζωή της υπακοής και της εκκοπής του ίδιου θελήματος, κλαίγοντας νύχτα και μέρα για την πτώση του. Κι έδειξε τέτοια αυταπάρνηση, ώστε ξεπέρασε όλους τους αδελφούς στην αρετή. Ο φιλάνθρωπος Κύριος, βλέποντας τη βαθειά τελωνική μετάνοια και ταπείνωση του δούλου Του, δέχτηκε τα δάκρυα του σαν μαρτυρικό αίμα και τον συγχώρησε για την πτώση του, όπως είχε συγχωρήσει τον απόστολο Πέτρο, που τρεις φορές τον αρνήθηκε, αλλά κατόπιν μετανόησε και «έκλαυσε πικρώς». Και όπως ο Κύριος αξίωσε τον Πέτρο, παρά την τριπλή άρνηση του, να γίνη απόστολος και ποιμένας των λογικών προβάτων Του, έτσι έδειξε το έλεος Του και στο μετανοημένο όσιο Νικήτα και τον ανέδειξε ποιμένα και επίσκοπο του Νόβγκοροντ, στα 1096. Επιπλέον τον εδόξασε με το χάρισμα της θαυματουργίας, με το οποίο ευεργετούσε και ελεούσε το ποίμνιο του. Πολλά θαύματα έκανε σαν επίσκοπος ο όσιος Νικήτας, με τα οποία δοξάστηκε το όνομα του Θεού.
Κάποια φορά, μετά από πολύχρονη και βασανιστική ανομβρία, με την προσευχή του ήρθε ξαφνική βροχή, ποτιστική κι ευεργετική. Αλλη φορά πάλι, όταν ξέσπασε μια φοβερή και καταστρεπτική πυρκαγιά στην πόλη, που ήταν αδύνατο να σβηστή ή να ελεγχθή, ο όσιος την κατέστειλε με μόνη την προσευχή του, χωρίς ανθρώπινη επέμβαση. Αλλά και πολλά άλλα θαύματα έκανε ο θεοφιλής ιεράρχης με τις προσευχές του, ευεργετώντας τους ανθρώπους του Θεού, δοξάζοντας το πανάγιο όνομα Του και στηρίζοντας στην ορθόδοξη πίστη τους αδυνάτους.
Αφού θεάρεστα και σοφά εποίμανε το Λογικό του ποίμνιο ο μακάριος Νικήτας «μετέστη προς Κύριον», στα 1109, αποκτώντας το στεφάνι της αιώνιας ζωής.
Επεξήγηση * Όλων οι βίοι, πλην του πρώτου, περιέχονται στο «Πατερικόν».
Από το βιβλίο: «Πατερικόν των σπηλαίων του Κιέβου.»
Διηγήσεις από τη ζωή και τα κατορθώματα των οσίων πατέρων της Κιεβο-Πετσέρσκαγια Λαύρας.
Έκδοση δέκατη
Ιερά Μονή Παρακλήτου Ωρωπός Αττικής, 2009
Σημείωσις του orp.gr:
Κατά άλλη εκδοχή ο Όσιος Νικήτας τιμάται και στις 14-ις Μαϊου.
Παράβαλε και:
31 Ιανουαρίου, μνήμη των Αγίων Αναργύρων, Κύρου και Ιωάννου: Συναξάριον, Ακολουθία.
31 Ιανουαρίου, μνήμη και του Οσίου πατρός ημών Αρσενίου, του εν Πάρω: Ακολουθία, Συναξάριον.
Η κρίση των Ιμίων (31 Ιανουαρίου του 1996).
