Ο θάνατος ενός μοναχού από την Ισαυρία.
Ζει ακόμη τώρα εδώ στη Ρώμη ένας Αθανάσιος, πρεσβύτερος από την Ισαυρία,1 ο οποίος διηγείται κάτι τρομακτικό που συνέβη στις μέρες του στο Ικόνιο:2 Εκεί, όπως λέγει, υπάρχει ένα μοναστήρι που ονομάζεται «των Γαλατών»,3 στο οποίο ήταν κάποιος μοναχός που έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως. Θεωρούνταν χρηστών ηθών και φρόνιμος σε κάθε του δραστηριότητα, αλλά, όπως έδειξε το πράγμα στο τέλος, ήταν πολύ αλλιώτικος απ’ ό,τι φαινόταν. Δηλαδή ενώ μαζί με τους αδελφούς παρουσιαζόταν πως νήστευε, συνήθιζε να τρώγει κρυφά. Αυτό του το πάθος οι αδελφοί το αγνοούσαν εξ ολοκλήρου. Όμως τον πρόλαβε η ασθένεια του σώματος και οδηγήθηκε στα τελευταία της ζωής του.
Όταν ήδη έφθασε στο τέλος, είπε να συναχθούν κοντά του όλοι οι αδελφοί, που βρισκόντουσαν μέσα στο μοναστήρι. Και εκείνοι πίστεψαν πως, τώρα που πέθαινε ένας τέτοιος που νόμιζαν άνδρας, θα άκουγαν από αυτόν κάτι το μεγάλο και τερπνό. Αυτός, όλο κατάθλιψη και τρόμο, εξωθήθηκε να μαρτυρήσει σε ποιον εχθρό παραδομένος αναγκαζόταν να εξέλθει. Είπε: «Όταν εσείς πιστεύατε πως νήστευα μαζί σας, εγώ κρυφά έτρωγα. Και τώρα να, παραδόθηκα σε έναν δράκοντα να με καταβροχθίσει, ο οποίος μου έδεσε με την ουρά του τα γόνατα και τα πόδια, ενώ βάζοντας το κεφάλι του μέσα στο στόμα μου απορροφά το πνεύμα μου καταπίνοντάς το».
Με τα λόγια αυτά τελείωσε, και δεν τον περίμεναν να μετανοήσει για να μπορέσει να ελευθερωθεί από τον δράκοντα που είχε δει. Πράγμα για το οποίο αναντίρρητα συμπεραίνεται, πως το είχε δει μόνο και μόνο προς ωφέλεια των ακροατών, αφού αυτόν τον εχθρό στον οποίο είχε παραδοθεί και τον γνώρισε και δεν τον ξέφυγε.
ΠΕΤΡΟΣ. Θα ήθελα να μάθω εάν πρέπει να πιστεύουμε πως υπάρχει μετά θάνατον καθαρτικό πυρ.
Το καθαρτικό πυρ.
Αν υπάρχει μετά θάνατον καθαρτικό πυρ.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Στο ευαγγέλιο λέγει ο Κύριος: «Περιπατείτε έως το φως έχετε». Δια του προφήτου επίσης λέγει: «Καιρώ δεκτώ επήκουσά σου˙ και εν ημέρα σωτηρίας εβοήθησά σοι».5 Πράγμα που παρουσιάζοντάς το ο απόστολος Παύλος, λέγει: «Ιδού νυν καιρός ευπρόσδεκτος, ιδού νυν ημέρα σωτηρίας».6
Ο Σολομών επίσης λέγει: «Πάντα, όσα αν εύρη η χειρ σου του ποιήσαι, ως η δύναμίς σου ποίησον, ότι ουκ έστι ποίημα και λογισμός και γνώσις και σοφία εν άδη, όπου συ πορεύη εκεί».7 Ο Δαυΐδ επίσης λέγει: «Ότι εις τον αιώνα το έλεος αυτού».8
Από αυτές τις ρήσεις αναντίρρητα συμπεραίνεται πως ό,τι λογής εξέρχεται ο καθένας από εδώ, τέτοιος παρουσιάζεται στην κρίση. Αλλά ωστόσο πρέπει να πιστέψουμε πως για μερικά ελαφρά πταίσματα υπάρχει9 καθαρτικό πυρ, γιατί η Αλήθεια Χριστός λέγει πως: «ος αν είπη λόγον κατά του Πνεύματος του αγίου, ουκ αφεθήσεται αυτώ εν τω νυν αιώνι ούτε εν τω μέλλοντι».10 Με αυτή τη ρήση δίδεται να εννοήσουμε πως μερικά πταίσματα μπορούν να συγχωρεθούν σε αυτόν τον αιώνα, ενώ μερικά στον μελλοντικό. Γιατί κάτι που το αρνείται μόνο για μια περίπτωση, είναι ολοφάνερα λογικό επακόλουθο πως το παραχωρεί για κάποιες άλλες περιπτώσεις.
Αλλά όμως, όπως είπα προηγουμένως, πρέπει να πιστεύουμε πως αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τα μικρά και ελάχιστα αμαρτήματα, όπως είναι η συνεχής αργολογία, το άμετρο γέλιο, ή το αμάρτημα της φροντίδας για τα υλικά πράγματα (η οποία μετά δυσκολίας ενεργείται χωρίς πταίσμα και από αυτούς ακόμα, που ξέρουν πώς να ξεφύγουν κάποιο σφάλμα), ή σφάλμα αγνοίας σε όχι βαριά θέματα. Αυτά όλα βαραίνουν την ψυχή ακόμη και μετά τον θάνατο, εάν δεν έχουν συγχωρεθεί ενόσω ακόμη βρισκόντουσαν αυτοί σε αυτήν την ζωή.
Όταν ο Παύλος λέγει πως ο Χριστός είναι το θεμέλιο, προσθέτει: «Εί τις εποικοδομεί επί τον θεμέλιον τούτον χρυσόν, άργυρον, λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον, καλάμην, εκάστου το έργον οποίόν εστί το πυρ δοκιμάσει. Εί τίνος το έργον μενεί ο επωκοδόμησε, μισθόν λήψεται˙ ει τίνος το έργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται, αυτός δε σωθήσεται, ούτως δε ως δια πυρός».11 Αυτό βέβαια μπορεί να εννοηθεί για το πυρ των θλίψεων που μας παρέχεται σε αυτήν την ζωή. Ωστόσο όμως αν κάποιος τα εκλάβει αυτά για το πυρ της μελλούσης καθάρσεως, πρέπει προσεκτικά να συλλογισθεί πως είπε ο Παύλος εκεί, ότι εκείνος μπορεί να σωθεί διαμέσου του πυρός, όχι που κτίζει πάνω σε αυτό το θεμέλιο σίδερο, χαλκό, ή μόλυβδο (δηλαδή αμαρτήματα μεγαλύτερα και γιαυτό σκληρότερα και τότε πια ανθεκτικά στο πυρ, (αλλά ξύλο, χόρτο, καλάμη (δηλαδή αμαρτήματα ελάχιστα και ελαφρότατα, τα οποία το πυρ εύκολα καταναλίσκει).
Πρέπει όμως να γνωρίζουμε πως εκεί έστω και για τα πιο ελάχιστα ο καθένας δεν θα πετύχει καμμία κάθαρση, εάν δεν αξίζει των προτέρων να το πετύχει αυτό χάρις στις καλές του πράξεις, ενόσω ακόμη βρίσκεται σε αυτή τη ζωή.
Υποσημειώσεις.
1. Η περιοχή της Μικράς Ασίας που βρίσκεται στο εσωτερικό της περιοχής που περίπου βρίσκεται απέναντι από την Κύπρο. Όπως αναφέρει αλλού ο ίδιος ο άγ. Γρηγόριος, ο Αθανάσιος ήταν ιερομόναχος της μονής του αγ. Μίλου (επισκόπου ιερομάρτυρος του θαυματουργού, που εορτάζεται στις 10 Νοεμβρίου), η οποία επονομάζεται Τάννακο, στην Λυκαονία. Κατηγορήθηκε μαζί με τους άλλους μοναχούς στην Κων/πολη ως αιρετικός. Έκανε τότε έκκληση στη Ρώμη και ο άγ. Γρηγόριος με επιστολή του τον απάλλαξε της κατηγορίας.
2. Η περίφημη πόλη της Λυκαονίας, στην ευρύτερη περιοχή της Ισαυρίας.
3. Ελληνικά στο κείμενο: Η Γαλατία βρίσκεται προς Β της όλης περιοχής.
4. Ιωάν. 12, 35
5. Ησαΐας 49, 8
6. Β’ Κορ. 6, 2
7. Εκκλησιαστής 9, 10
8. Ψαλμ. 117, 1
9. Στο σημείο αυτό παραλείπουμε τη φράση «προ της κρίσεως», γιατί σωστότερο είναι πως το καθαρτήριο πυρ θα δοκιμάσει τους ανθρώπους «κατά την κρίση». Η άποψη που ακολουθεί εδώ ο άγ. Γρηγόριος συνεχίζει την διδασκαλία του ιερού Αυγουστίνου και πάντως με κανένα τρόπο δεν ταυτίζεται με τις σύγχρονες παράλογες θέσεις της δυτικής Εκκλησίας στο θέμα αυτό. Η διδαχή που επικράτησε στην ορθόδοξη εκκλησία είναι, πως στη Μέλλουσα κρίση θα ρεύσει πύρινος ποταμός (βλ. κυρίως τα τροπάρια της Κυριακής της Απόκρεω), από τον οποίο θα περάσουν προς δοκιμασίαν όλοι οι άνθρωποι, και το πυρ του θα είναι για άλους κολαστήριο και για άλλους καθαρτήριο (βλ. τις ερμηνείες των πατέρων στο χωρίο του αποστόλου Α’ Κορ. 3, 11-15): τους παραδομένους εκούσια στην αμαρτία θα τους κατακαύσει και θα τους κολάζει για πάντα. Τους άμεμπτους ούτε θα τους πειράξει καθόλου˙ ενώ τους αγωνιζόμενους που είχαν κάποιες συγγνωστές πτώσεις θα τους καθάρει από αυτές τις κηλίδες και θα τους στιλβώσει, όπως γίνεται με το χρυσάφι. Σε αυτό λοιπόν το πυρ (και κυρίως την τελευταία του περίπτωση), αναφέρεται εδώ ο άγιος.
10. Ματθ. 12, 32, πρβλ. Μάρκ. 3, 29
11. Α’ Κορ. 3, 11- 15.
Από το βιβλίο: Βίοι αγνώστων Ασκητών: Αγίου Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης, του επικαλουμένου Διαλόγου. Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις υπό Ιωάννου Ιερομ.
Εκδότης, Ιερά Σκήτη Αγίας Αννης – Αγιον Ορος. Ιούνιος 2020.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
