52. Ο Κύριος, αδελφοί, είναι αυτάρκης σε όλα και τίποτε δεν χρειάζεται, παρά μόνο να τον εξυμνούν. Διότι ο εκλεκτός Δαβίδ λέει˙ «θα εξυμνήσω τον Κύριο και θα του αρέσει περισσότερο από μοσχάρι νέο που έχει κέρατα και οπλές˙ ας δουν οι φτωχοί και ας ευφρανθούν».1 Και πάλι λέει˙ «θυσίασε στον Θεό θυσία δοξολογίας και εκπλήρωσε στον Ύψιστο τις προσευχές που υποσχέθηκες, και να με επικαλεσθείς σε μέρες που έχεις στενοχώριες και θα σε γλυτώσω, και θα με δοξάσεις».2 Διότι θυσία ευάρεστη στον Θεό είναι το πνεύμα που έχει συντριβεί».3
53. Γνωρίζετε και γνωρίζετε καλά στις ιερές Γραφές, αγαπητοί, και έχετε εντρυφήσει στα λόγια του Θεού. Σας τα γράφουμε λοιπόν αυτά για να τα θυμηθείτε. Διότι όταν ο Μωυσής ανέβηκε στο όρος και πέρασε σαράντα μέρες και σαράντα νύκτες με νηστεία και ταπείνωση, του είπε ο Θεός˙ «Μωυσή Μωυσή, κατέβα γρήγορα από εδώ, διότι παρανόμησε ο λαός σου, αυτοί τους οποίους έβγαλες από τη χώρα της Αιγύπτου˙ παρεξέκλιναν σύντομα από τον δρόμο που τους παράγγειλες, έκαναν για τον εαυτό τους αγάλματα χυτά. Και είπε ο Κύριος σ’ αυτόν˙ Μίλησα σε σένα μια και δυο φορές λέγοντας˙ Είδα τον λαό αυτόν και διεπίστωσα ότι είναι σκληροτράχηλος˙ άφησέ με να τους εξολοθρεύσω και να εξαφανίσω το όνομά τους κάτω από τον ουρανό και θα αναδείξω εσένα σε έθνος μεγάλο και θαυμαστό και πολύ μεγαλύτερο από αυτό. Και είπε ο Μωυσής˙ Με κανένα τρόπο, Κύριε˙ συγχώρησε την αμαρτία του λαού αυτού, ή εξαφάνισε και εμένα από το βιβλίο των ζωντανών». Πόσο μεγάλη αγάπη, πόσο ανυπέρβλητη τελειότητα!
Παρουσιάζεται με θάρρος ο δούλος στον Κύριο και ζητά να συγχωρήσει τον λαό, ή αξιώνει να εξαφανισθεί και αυτός μαζί μ’ αυτούς.
54. Ποιός λοιπόν μεταξύ σας είναι γενναίος; Ποιός είναι σπλαχνικός; Ποιός αποτελεί επιβεβαίωση της αγάπης; Ας πει˙ Εάν η στάση και η φιλονεικία και τα σχίσματα γίνονται εξαιτίας μου, αποχωρώ, πηγαίνω όπου θέλετε και κάνω αυτά που προστάζει το πλήθος˙ μόνο το ποίμνιο του Χριστού να ειρηνεύσει μαζί με τους τοποθετημένους πρεσβυτέρους. Όποιος το κάνει αυτό θα εξασφαλίσει μεγάλη δόξα κοντά στον Χριστό και κάθε τόπος θα τον δεχθεί. «Διότι του Κυρίου είναι η γη και όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτήν». Αυτά έκαναν και θα κάνουν εκείνοι που ακολουθούν την πολιτεία του Θεού, για την οποία δεν χρειάζεται μεταμέλεια.
55. Και για να αναφέρουμε παραδείγματα εθνικών˙ πολλοί βασιλείς και άρχοντες, όταν σε περίοδο κάποιας επιδημίας πήραν ανάλογο χρησμό, παρέδωσαν τους εαυτούς τους σε θάνατο, για να γλυτώσουν με το αίμα τους τους πολίτες. Πολλοί αποχώρησαν από τις πόλεις τους για να μη συνεχίζουν να στασιάζουν. Γνωρίζουμε πολλούς σε μας που παρέδωσαν τον εαυτό τους στα δεσμά για να απελευθερώσουν άλλους, ενώ πολλοί πουλήθηκαν ως δούλοι και παίρνοντας το αντίτιμό τους έθρεψαν μ’ αυτό άλλους. Πολλές γυναίκες, ενισχυμένες με τη χάρη του Θεού, έκαναν πολλές ανδρικές πράξεις. Η μακαρία Ιουδίθ, όταν η πόλη ήταν πολιορκημένη, ζήτησε από τους πρεσβυτέρους να την αφήσουν να μεταβεί στο στρατόπεδο των αλλοφύλων. Θέτοντας λοιπόν τον εαυτό της σε κίνδυνο βγήκε έξω για την αγάπη της πατρίδας και του λαού που ήταν πολιορκημένος, και ο Κύριος παράδωσε τον Ολοφέρνη στα χέρια γυναίκας. Και η τέλεια στην πίστη Εσθήρ δεν ριψοκινδύνεψε λιγότερα για να γλυτώσει τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ που επρόκειτο να εξαφανισθεί.
Διότι με τη νηστεία και την ταπείνωσή της κατόρθωσε να πείσει τον παντεπόπτη Δεσπότη και Θεό των αιώνων, ο οποίος, βλέποντας την ταπείνωση της ψυχής της, έσωσε τον λαό, για χάρη του οποίου κινδύνεψε.
52. Απροσδεής, αδελφοί, ο Δεσπότης υπάρχει των απάντων, ουδέν ουδενός χρήζει, ει μη το εξομολογείσθαι αυτώ. Φησί γαρ ο εκλεκτός Δαυίδ˙ «εξομολογήσομαι τω Κυρίω και αρέσει αυτώ υπέρ μόσχον νέον κέρατα εκφέροντα και οπλάς˙ ιδέτωσαν πτωχοί και ευφρανθήτωσαν». Και πάλιν λέγει˙ «θύσον τω Θεώ θυσίαν αινέσεως και απόδος τω Υψίστω τας ευχάς σου, και επικάλεσαί με εν ημέρα θλίψεώς σου, και εξελούμαί σε και δοξάσεις με. Θυσία γαρ τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον».
53. Επίστασθε γαρ και καλώς επίστασθε τας ιεράς Γραφάς, αγαπητοί, και εγκεκύφατε εις τα λόγια του Θεού. Προς ανάμνησιν ουν ταύτα γράφομεν. Μωϋσέως γαρ αναβάντος εις το όρος και ποιήσαντος τεσσαράκοντα ημέρας και τεσσαράκοντα νύκτας εν νηστεία και ταπεινώσει, είπε προς αυτόν ο Θεός˙ «Μωϋσή Μωϋσή, κατάβηθι το τάχος εντεύθεν, ότι ηνόμησεν ο λαός σου, ους εξήγαγες εκ γης Αιγύπτου˙ παρέβησαν ταχύ εκ της οδού ης ενετείλω αυτοίς, εποίησαν εαυτοίς χωνεύματα. Και είπε Κύριος προς αυτόν˙ Λελάληκα προς σε άπαξ και δις λέγων˙ Εώρακα τον λαόν τούτον, και ιδού εστί σκληροτράχηλος˙ έασόν με εξολοθρεύσαι αυτούς και εξαλείψω το όνομα αυτών υποκάτωθεν του ουρανού και ποιήσω σε εις έθνος μέγα και θαυμαστόν και πολύ μάλλον ή τούτο. Και είπε Μωϋσής˙ Μηθαμώς, Κύριε˙ άφες την αμαρτίαν τω λαώ τούτω, ή καμέ εξάλειψον εκ βίβλου ζώντων». Ω μεγάλης αγάπης, ώ τελειότητος ανυπερβλήτου. Παρρησιάζεται θεράπων προς Κύριον, αιτείται άφεσιν τω πλήθει, ή και εαυτόν εξαλειφθήναι μετ’ αυτών αξιοί.
54. Τίς ουν εν υμίν γενναίος; Τίς εύσπλαγχνος; Τίς πεπληροφορημένος αγάπης; Ειπάτω˙ Ει δι’ εμέ στάσις και έρις και σχίσματα, εκχωρώ, άπειμι ου εάν βούλησθε και ποιώ τα προτασσόμενα υπό του πλήθους˙ μόνον το ποίμνιον του Χριστού ειρηνευέτω μετά των καθεσταμένων πρεσβυτέρων. Τούτο ο ποιήσας εαυτώ μέγα κλέος εν Χριστώ περιποιήσεται και πας τόπος δέξεται αυτόν˙ «του γαρ Κυρίου η γη και το πλήρωμα αυτής». Ταύτα οι πολιτευόμενοι την αμεταμέλητον πολιτείαν του Θεού εποίησαν και ποιήσουσιν.
55. Ίνα δε και υποδείγματα εθνών ενέγκωμεν˙ πολλοί βασιλείς˙ και ηγούμενοι, λοιμικού τίνος ενστάντος καιρού, χρησμοδοτηθέντες παρέδωκαν εαυτούς εις θάνατον, ίνα ρύσωνται δια του εαυτών αίματος τους πολίτας. Πολλοί εξεχώρησαν ιδίων πόλεων, ίνα μη στασιάζωσιν επί πλείον. Επιστάμεθα πολλούς εν ημίν παραδεδωκότας εαυτούς εις δεσμά, όπως ετέρους λυτρώσονται˙ πολλοί εαυτούς παρέδωκαν εις δουλείαν και λαβόντες τα τιμάς αυτών ετέρους εψώμισαν. Πολλαί γυναίκες ενδυναμωθείσαι δια της χάριτος του Θεού επετελέσαντο πολλά ανδρεία. Ιουδίθ η μακαρία, εν συγκλεισμώ ούσης της πόλεως, ητήσατο παρά των πρεσβυτέρων εαθήναι αυτήν εξελθείν εις την παρεμβολήν των αλλοφύλων. Παραδούσα ουν εαυτήν τω κινδύνω εξήλθε δι’ αγάπην της πατρίδος και του λαού του όντος εν συγκλεισμώ και παρέδωκε Κύριος Ολοφέρνην εν χειρί θηλείας.
Ουχ ήττονι και η τελεία κατά πίστιν Εσθήρ κινδύνω εαυτήν παρέβαλεν, ίνα το δωδεκάφυλον του Ισραήλ μέλλον απολέσθαι ρύσηται. Δια γαρ της νηστείας και της ταπεινώσεως αυτής ηξίωσε τον παντεπόπτην Δεσπότην, Θεόν των αιώνων, ος ιδών το ταπεινόν της ψυχής αυτής ερύσατο τον λαόν ων χάριν εκινδύνευσεν.
Υποσημειώσεις.
1. Ψαλμ. 68, 31-32
2. Ψαλμ. 49, 14-15
3. Ψαλμ. 50, 19
***
56. Και εμείς λοιπόν ας προσευχηθούμε γι’ αυτούς που έπεσαν σε κάποιο παράπτωμα να τους δοθεί καλωσύνη και ταπεινοφροσύνη, ώστε να υποχωρήσουν όχι σε μας, αλλά στο θέλημα του Θεού. Διότι με τον τρόπο αυτό θα αποβεί γι’ αυτούς καρποφόρα και τέλεια ή με οικτιρμούς αναφορά προς τον Θεό και τους αγίους. Ας αναλάβουμε και πάλι τη διδασκαλία, κατά την οποία κανείς δεν πρέπει να αγανακτεί, αγαπητοί. Η νουθεσία που κάνουμε μεταξύ μας είναι καλή και πάρα πολύ ωφέλιμη˙ διότι μας προσκολλά στο θέλημα του Θεού. Διότι αυτό λέει ο άγιος λόγος˙ «παιδεύοντάς με ο Κύριος με διαπαιδαγώγησε και δεν με παρέδωσε στον θάνατο».1 Διότι αυτόν που τον αγαπά ο Κύριος τον παιδεύει, και μαστιγώνει τον γιο που παραδέχεται».2 Διότι λέει˙ «να με παιδέψει ο δίκαιος με συμπάθεια και να με επιπλήξει, αλλά λάδι αμαρτωλών να μη χυθεί ποτέ στο κεφάλι μου».3 Και πάλι λέει˙ «είναι μακάριος ο άνθρωπος τον οποίον επέπληξε ο Κύριος να μη αρνείσαι τη νουθεσία του Παντοκράτορα˙ διότι αυτός κάνει να πονάμε, και πάλι μας αποκαθιστά.
Χτύπησε και τα χέρια του θεράπευσαν. Έξι φορές σε γλυτώνει από ανάγκες, και την έβδομη φορά δεν θα σε βρει κακό. Σε περίοδο πείνας θα σε γλυτώσει από τον θάνατο, και σε περίοδο πολέμου θα λύσει τα δεσμά της αιχμαλωσίας από τα χέρια σου. Σε προφυλάσσει από το μαστίγιο της κακής γλώσσας και δεν σε αφήνει να φοβηθείς από τα δεινά που έρχονται. Θα γελάσεις με τους άδικους και παράνομους, και δεν θα φοβηθείς τα άγρια θηρία. Διότι τα άγρια θηρία θα γίνονται ειρηνικά για χάρη σου. Έτσι θα μάθεις ότι το σπίτι σου θα ζει ειρηνικά, και η τροφή δεν θα λείψει από το σπίτι σου. Θα δεις πολλούς απογόνους, και τα παιδιά σου θα μοιάζουν σαν τα κάθε είδους χόρτα του χωραφιού. Θα φτάσεις στον τάφο σαν σιτάρι ώριμο, που θερίζεται στον καιρό του, ή σαν θυμωνιά αλωνιού που η συγκομιδή της έγινε στην ώρα της».4 Βλέπετε, αγαπητοί, πόσο υποστηρίζονται όσοι παιδεύονται από τον Δεσπότη. Επειδή είναι αγαθός Πατέρας μας παιδεύει, για να ελευθερωθούμε με την ευσεβή παίδευσή του.
57. Σεις λοιπόν που δημιουργήσατε τον παροξυσμό της στάσεως, υποταχθείτε στους πρεσβυτέρους και ασκηθείτε στη μετάνοια, λυγίζοντας τα γόνατα της καρδιάς σας. Μάθετε να πειθαρχείτε, αποβάλλοντας την αλαζονική και υπερήφανη αυθάδεια της γλώσσας σας˙ διότι είναι καλύτερα να βρεθείτε μικροί και ευπαίδευτοι στο ποίμνιο του Χριστού, παρά να νομίζετε ότι υπερέχετε και να απορριφθείτε από την ελπίδα του. Γιατί αυτό λέει η γεμάτη αρετές σοφία˙ «ορίστε, εγώ η σοφία θα σας παρουσιάσω τα λόγια της δικής μου έμπνευσης και θα σας διδάξω τους δικούς μου λόγους. Επειδή σας καλούσα και δεν υπακούσατε και σας μιλούσα με έντονο ύφος και δεν προσέχατε, αλλά ακυρώσατε τις συμβουλές μου και απειθαρχήσατε στους ελέγχους μου, γι’ αυτό και εγώ θα γελάσω με τη δική σας απώλεια και θα καταχαίρομαι όταν θα έρχεται ο όλεθρός σας και μόλις θα προκληθεί ανάμεσά σας ξαφνικά ταραχή και πέσει η καταστροφή σαν καταιγίδα ή όταν σας βρίσκει θλίψη και πολιορκία.
Διότι θα συμβεί όταν θα με επικαλεσθείτε εγώ να μη σας ακούω˙ θα με αναζητήσουν οι κακοί και δεν θα με βρουν, διότι μίσησαν τη σοφία και δεν προτιμούν τον φόβο του Θεού, ούτε θέλησαν να αφοσιωθούν στο θέλημά μου και χλεύαζαν τους ελέγχους μου. Γι’ αυτό θα φάνε τους καρπούς της συμπεριφοράς τους και θα πλημμυρίσουν από την ασέβειά τους. Διότι θα φονευθούν, επειδή αδικούσαν τους αγαθούς και φοβερή κρίση θα εξολοθρεύσει τους ασεβείς, ενώ εκείνος που ακούει εμένα θα κατασκηνώσει στηριζόμενος στην ελπίδα και θα ησυχάσει χωρίς να φοβάται από κανένα κακό».5
56. Και ημείς ουν εντύχωμεν περί των εν τίνι παραπτώματι υπαρχόντων, όπως δοθή αυτοίς επιείκεια και ταπεινοφροσύνη, εις το είξαι αυτούς μη ημίν, αλλά τω θελήματι του Θεού. Ούτω γαρ έσται αυτοίς έγκαρπος και τελεία η προς τον Θεόν και τους αγίους μετ’ οικτιρμών μνεία. Αναλάβμεν παιδείαν, εφ’ η ουδείς οφείλει αγανακτείν, αγαπητοί. Η νουθέτησις ην ποιούμεθα εις αλλήλους καλή εστί και υπεράγαν ωφέλιμος˙ κολλά γαρ ημάς τω θελήματι του Θεού. Ούτω γαρ φησίν ο άγιος λόγος˙ «παιδεύων επαίδευσέ με ο Κύριος και τω θανάτω ου παρέδωκέ με». «Ον γαρ αγαπά Κύριος παιδεύει, μαστιγοί δε πάντα υιόν ον παραδέχεται». «Παιδεύσει με» γαρ, φησίν,»δίκαιος εν ελέει και ελέγξει με, έλαιον δε αμαρτωλών μη λιπανάτω την κεφαλήν μου». Και πάλιν λέγει˙ «μακάριος άνθρωπος ον ήλεγξεν ο Κύριος˙ νουθέτημα δε παντοκράτορος μη απαναίνου˙ αυτός γαρ αλγείν ποιεί, και πάλιν αποκαθίστησιν˙ Έπαισε και αι χείρες αυτού ιάσαντο. Εξάκις εξ αναγκών εξελείταί σε, εν δε τω εβδόμω ου μη άψηταί σου κακόν.
Εν λιμώ ρύσεταί με εκ θανάτου, εν πολέμω δε εκ χειρός σιδήρου λύσει σε, και από μάστιγος γλώσσης σε κρύψει και ου μη φοβηθήση κακών επερχομένων. Αδίκων και ανόμων καταγελάση, από δε θηρίων αγρίων ου μη φοβηθής. Θήρες γαρ άγριοι ειρηνεύσουσί σοι˙ είτα γνώση ότι ειρηνεύσει σου ο οίκος, η δε δίαιτα της σκηνής σου ου μη αμάρτη˙ γνώση δε ότι πολύ το σπέρμα σου, τα δε τέκνα σου ώσπερ το παμβότανον του αγρού. Ελεύση δε εν τάφω ώσπερ σίτος ώριμος, κατά καιρόν θεριζόμενος, ή ώσπερ θημωνιά άλωνος καθ’ ώραν συγκομισθείσα». Βλέπετε, αγαπητοί, πόσος υπερασπισμός εστί τοις παιδευομένοις υπό του Δεσπότου˙ πατήρ γαρ αγαθός ων παιδεύει εις το ελεηθήναι ημάς δια της οσίας παιδείας αυτού.
57. Υμείς ουν οι την καταβολήν της στάσεως ποιήσαντες υποτάγητε τοις πρεσβυτέροις και παιδεύθητε εις μετάνοιαν, κάμψαντες τα γόνατα της καρδίας υμών. Μάθετε υποτάσσεσθε αποθέμενοι την αλαζόνα και υπερήφανον της γλώσσης υμών αυθάδειαν˙ άμεινον γαρ εστίν υμίν εν τω ποιμνίω του Χριστού μικρούς και ελλογίμους υμάς ευρεθήναι, ή καθ’ υπεροχήν δοκούντας εκτριφήναι εκ της ελπίδος αυτού. Ούτω γαρ λέγει η πανάρετος σοφία˙ «ιδού προήσομαι υμίν εμής πνοής ρήσιν, διδάξω δε υμάς τον εμόν λόγον. Επειδή εκάλουν και ουχ υπηκούσατε, και εξέτεινον λόγους και ου προσείχετε, αλλά ακύρους εποιείτε τας εμάς βουλάς, τοις δε εμοίς ελέγχοις ηπειθήσατε, τοιγαρούν καγώ τη υμετέρα απωλεία επιγελάσομαι, καταχαρούμαι δε ηνίκα αν έρχηται υμίν όλεθρος και ως αν αφίκηται υμίν άφνω θόρυβος, η δε καταστροφή ομοία καταιγίδι παρή, ή όταν έρχεται υμίν θλίψις και πολιορκία. Έσται γαρ όταν επικαλέσησθέ με, εγώ δε ουκ εισακούσομαι υμών˙ ζητήσουσί με κακοί, και ουχ ευρήσουσιν.
Εμίσησαν γαρ σοφίαν, τον δε φόβον του Κυρίου ου προείλοντο, ουδέ ήθελαν εμαίς προσέχειν βουλαίς, εμυκτήριζον δε εμούς ελέγχους. Τοιγαρούν έδονται της εαυτών οδού τους καρπούς και της εαυτών ασεβείας πλησθήσονται. Άνθ’ ων γαρ ηδίκουν νηπίους φονευθήσονται και εξετασμός ασεβείς ολεί˙ ο δε εμού ακούων κατασκηνώσει επ’ ελπίδι πεποιθώς και ησυχάσει αφόβως από παντός κακού».
Υποσημειώσεις.
1. Ψαλμ. 117, 18
2. Παροιμ. 3, 12
3. Ψαλμ. 145, 5
4. Ιώβ 5, 17-26
5. Παροιμ. 1, 23-33
***
58. Ας πειθαρχήσουμε λοιπόν στο πανάγιο και ένδοξο όνομά Του, αποφεύγοντας τις απειλές της σοφίας που προλέχθηκαν γι’ αυτούς που απειθαρχούν, για να κατασκηνώσουμε έχοντας εμπιστοσύνη στο οσιώτατο όνομα της μεγαλωσύνης του. Δεχθείτε τη συμβουλή μας και δεν θα μετανοιώσετε. Διότι, μάρτυς μου ο Θεός και ο Κύριος Ιησούς Χριστός και το άγιο Πνεύμα και η πίστη και η ελπίδα των εκλεκτών, αυτός που με ταπεινοφροσύνη και διαρκή καλωσύνη εφαρμόζει τους νόμους και τις εντολές που δόθηκαν από τον Θεό, αυτός θα είναι ενταγμένος και αξιόλογος στον αριθμό εκείνων που σώζονται δια του Ιησού Χριστού, μέσω του οποίου ανήκει σ’ αυτόν η δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
59. Εάν όμως μερικοί δείξουν απιθαρχεία σ’ αυτά που ειπώθηκαν από αυτόν μέσω εμού, ας γνωρίζουν ότι θα βάλουν τους εαυτούς τους σε μεγάλο παράπτωμα και κίνδυνο˙ ενώ εμείς θα είμαστε αθώοι από την αμαρτία αυτή και θα ζητήσουμε, κάνοντας μεγάλη δέηση και παράκληση, να διαφυλάξει ο Δημιουργός των όλων τον αριθμό των καταγραμμένων σ’ ολόκληρο τον κόσμο εκλεκτών του αδιάσπαστον, δια του αγαπημένου του Υιού Ιησού Χριστού, μέσω του οποίου μας κάλεσε από το σκοτάδι στο φως, από την άγνοια στην επίγνωση της δόξας του ονόματός του, ώστε να ελπίζουμε στο αρχαιότερο από όλη την κτίση όνομά σου, ανοίγοντας τα μάτια της καρδιάς μας, για να γνωρίσουμε εσένα τον μόνο ύψιστο μεταξύ των υψίστων, άγιον που αναπαύεται μεταξύ των αγίων˙ εσένα, ο οποίος ταπεινώνεις τον εγωισμό των υπερηφάνων, που διαλύεις τους λογισμούς των εθνικών, που ανυψώνεις τους ταπεινούς και ταπεινώνεις τους υπερήφανους, που πλουτίζεις και φτωχαίνεις, που σκοτώνεις και σώζεις και ζωοποιείς, μοναδικό ευεργέτη των πνευματικών και Θεό κάθε ανθρώπου˙
που βλέπεις στις αβύσσους και εποπτεύεις τα ανθρώπινα έργα, που είσαι βοηθός εκείνων που κινδυνεύουν, ο σωτήρας των απελπισμένων, ο δημιουργός και επόπτης κάθε πνεύματος αυτός που πολλαπλασιάζει τα έθνη πάνω στη γη και που από όλα διάλεξες εκείνους που σε αγαπούν μέσω του Ιησού Χριστού του αγαπημένου παιδιού σου, δια του οποίου μας δίδαξες, μας αγίασες, μας τίμησες. Ζητάμε, Κύριε, να γίνεις βοηθός και προστάτης μας. Σώσε όσους θλίβονται, ελέησε τους ταπεινούς, σήκωσε αυτούς που έχουν πέσει, φανερώσου σ’ αυτούς που σε παρακαλούν, θεράπευσε τους αρρώστους, επανάφερε αυτούς που έχουν παραπλανηθεί από τον λαό σου˙ χόρτασε τους πεινασμένους, ελευθέρωσε τους φυλακισμένους, σήκωσε τους ασθενείς, παρηγόρησε τους λιπόψυχους˙ ας γνωρίσουν όλα τα έθνη, ότι συ είσαι ο μόνος Θεός και ο Ιησούς Χριστός ο Υιός σου και εμείς λαός σου πρόβατα της δικής σου ποίμνης.
60. Εσύ σε όσα κάνεις φανέρωσες την αιώνια συγκρότηση του κόσμου. Συ, Κύριε, έκτισες την οικουμένη, ο αξιόπιστός σ’ όλες τις γενεές, ο δίκαιος στις κρίσεις σου, ο θαυμαστός σε δύναμη και μεγαλοπρέπεια, ο σοφός κατά τη δημιουργία και συνετός κατά τη θεμελίωση των δημιουργημάτων, ο αγαθός σε όσα βλέπονται και καλοκάγαθος σε όσους στηρίζουν την πεποίθησή τους σε σένα˙ ελεήμονα και σπλαχνικέ, συγχώρησε τις αμαρτίες μας, τις αδικίες, τα παραπτώματα και πλημμελήματά μας. Μη λογαριάζεις κάθε αμαρτία των δούλων και των υπηρετριών σου, αλλά καθάρισέ μας τον καθαρισμό της αλήθειάς σου και κατεύθυνε τα βήματά μας, ώστε να βαδίζουμε με αγιότητα καρδιάς και να κάνουμε όσα είναι καλά και αρεστά σε σένα και στους αρχηγούς μας. Ναι, Δέσποτα, φανέρωσε το πρόσωπό σου σ’ εμάς για να κάνουμε καλά έργα με ειρήνη, για να σκεπαστούμε με το χέρι σου το δυνατό και να γλυτώσουμε από κάθε αμαρτία με το βραχίονά σου τον υψηλό, και γλύτωσέ μας από αυτούς που μας μισούν άδικα.
Δώσε ομόνοια και ειρήνη και σε μας και σ’ όλους όσους κατοικούν στη γη, όπως έδωσες τους πατέρες μας, ώστε αυτοί που σε επικαλούνται ευλαβώς με πίστη και ειλικρίνεια, να γίνουν υπάκουοι στο παντοκρατορικό και πανάρετο όνομά σου.
58. Υπακούσωμεν ουν τω παναγίω και ενδόξω ονόματι αυτού φυγόντες τας προειρημένας δια της σοφίας τοις απειθούσιν απειλάς, ίνα κατασκηνώσωμεν πεποιθότες επί το οσιώτατον της μεγαλωσύνης αυτού όνομα. Δέξασθε την συμβουλήν ημών και έσται αμεταμέλητα υμίν. Ζη γαρ ο Θεός και ζη ο Κύριος Ιησούς Χριστός και το Πνεύμα το άγιον ή τε πίστις και η ελπίς των εκλεκτών, ότι ο ποιήσας εν ταπεινοφροσύνη μετ’ εκτενούς επιεικείας αμεταμελήτως τα υπό του Θεού δεδομένα δικαιώματα και προστάγματα, ούτος εντεταγμένος και ελλόγιμος έσται εις τον αριθμόν των σωζομένων δια Ιησού Χριστού, δι’ ου εστίν αυτώ η δόξα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
59. Εάν δε τίνες απειθήσωσι τοις υπ’ αυτού δι’ ημών ειρημένοις, γινωσκέτωσαν ότι παραπτώσει και κινδύνω ου μικρώ εαυτούς ενδήσουσιν, ημείς δε αθώοι εσόμεθα από ταύτης της αμαρτίας και αιτησόμεθα, εκτενή την δέησιν και ικεσίαν ποιούμενοι, όπως τον αριθμόν διαφυλάξη άθραυστον ο δημιουργός των απάντων δια του ηγαπημένου παιδός αυτού Ιησού Χριστού, δι’ ου εκάλεσεν ημάς από σκότους εις φως, από αγνωσίας εις επίγνωσιν δόξης ονόματος αυτού, ελπίζειν επί το αρχέγονον πάσης κτίσεως όνομά σου, ανοίξας τους οφθαλμούς της καρδίας ημών εις το γινώσκειν σε τον μόνον ύψιστον εν υψίστοις, άγιον εν αγίοις αναπαυόμενον˙ τον ταπεινούντα ύβριν υπερηφάνων, τον διαλύοντα λογισμούς εθνών, τον ποιούντα ταπεινούς εις ύψος και τους υψηλούς ταπενούντα˙ τον πλουτίζοντα και πτωχίζοντα, τον αποκτείνοντα και σώζοντα και ζην ποιούντα, μόνον ευεργέτην πνευμάτων και Θεόν πάσης σαρκός˙
τον επιβλέποντα εν ταις αβύσσοις, τον επόπτην ανθρωπίνων έργων, τον των κινδυνευόντων βοηθόν, τον των απηλπισμένων σωτήρα, τον παντός πνεύματος κτίστην και επίσκοπον˙ τον πληθύνοντα έθνη επί γης και εκ πάντων εκλεξάμενον τους αγαπώντάς σε δια Ιησού Χριστού του ηγαπημένου παιδός σου, δι’ ου ημάς επαίδευσας, ηγίασας, ετίμησας. Αξιούμέν σε, Δέσποτα, βοηθόν γενέσθαι και αντιλήπτορα ημών. Τους εν θλίψει ημών σώσον, τους ταπεινούς ελέησον, τους πεπτωκότας έγειρον, τοις δεομένοις επιφάνηθι, τους ασθενείς ίασαι, τους πλανωμένους του λαού σου επίστρεψον˙ χόρτασον τους πεινώντας, λύτρωσαι τους δεσμίους ημών, εξανάστησον τους ασθενούντας, παρακάλεσον τους ολιγοψυχούντας˙ γνώτωσάν σε πάντα τα έθνη, ότι συ ει ο Θεός μόνος και Ιησούς Χριστόςο παις σου και ημείς λαός σου και πρόβατα της νομής σου.
60. Συ την αένναον του κόσμου σύστασιν δια των ενεργουμένων εφανεροποίησας. Συ, Κύριε, την οικουμένην έκτισας, ο πιστός εν πάσαις ταις γενεαίς, δίκαιος εν τοις κρίμασι, θαυμαστός εν ισχύϊ και μεγαλοπρεπεία, ο σοφός εν τω κτίζειν και συνετός εν τω τα γενόμενα εδράσαι, ο αγαθός εν τοις ορωμένοις και χρηστός εν τοις πεποιθόσιν επί σε˙ ελεήμον και οικτίρμον, άφες ημίν τας ανομίας ημών και τας αδικίας και τα παραπτώματα και πλημμελείας. Μη λογίση πάσαν αμαρτίαν δούλων σου και παιδισκών, αλλά καθάρισον ημάς τον καθαρισμόν της σης αληθείας και κατεύθυνον τα διαβήματα ημών εν οσιότητι καρδίας πορεύεσθαι και ποιείν τα καλά και ευάρεστα ενώπιόν των αρχόντων ημών. Ναι, Δέσποτα, επίφανον το πρόσωπό σου εφ’ ημάς εις αγαθά εν ειρήνη, εις το σκεπασθήναι ημάς τη χειρί σου τη κραταιά και ρυσθήναι από πάσης αμαρτίας τω βραχίονί σου τω υψηλώ, και ρύσαι ημάς από των μισούντων ημάς αδίκως.
Δος ομόνοιαν και ειρήνην ημίν τε και πάσι τοις κατοικούσι την γην, καθώς έδωκας τοις πατράσιν ημών, επικαλουμένων σε αυτών οσίως εν πίστει και αληθεία, υπηκόους γινομένους τω παντοκρατορικώ και παναρέτω ονόματί σου.
***
61. Και στους άρχοντες και ηγουμένους μας εδώ στη γη εσύ, Δέσποτα, έδωσες την εξουσία της βασιλείας σ’ αυτούς, με την μεγαλόπρεπη και απερίγραπτη δύναμή σου, ώστε, γνωρίζοντας εμείς τη δόξα και τιμή που από σένα τους δόθηκε, να πειθαρχούμε σ’ αυτούς και να μη εναντιωνόμαστε στο θέλημά σου. Δώσε σ’ αυτούς, Κύριε, υγεία, ειρήνη, ομόνοια, σταθερότητα, για να ασκούν απρόσκοπτα την ηγεμονία που τους έδωσες. Διότι εσύ, Δέσποτα, επουράνιε βασιλιά των αιώνων, δίνεις στους γιους των ανθρώπων δόξα και τιμή και εξουσία στα υπάρχοντα πάνω στη γη. Συ, Κύριε, κατεύθυνε τη θέλησή τους προς το καλό και ευάρεστο σε σένα, ώστε, ασκώντας με ειρήνη και καλωσύνη κατά τρόπο ευσεβή την εξουσία που τους δόθηκε από σένα, να εξιλεώνονται απέναντί σου. Συ είσαι ο μόνος δυνατός να τα κάνεις αυτά και περισσότερα αγαθά μαζί μας, εσένα δοξολογούμε μέσω του αρχιερέα και προστάτη των ψυχών μας Ιησού Χριστό, μέσω του οποίου σε σένα ανήκει η δόξα και η λαμπρότητα και τώρα και στη γενεά των γενεών και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
62. Για όσα λοιπόν αναφέρονται στη θρησκεία μας, σας γράψαμε, άνδρες αδελφοί, αρκετά από τα πιο ωφέλιμα, γι’ αυτούς που θέλουν να ζουν ζωή ενάρετη κατά τρόπο ευσεβή και δίκαιο. Διότι για την πίστη και τη μετάνοια και την αληθινή αγάπη και την εγκράτεια και σωφροσύνη και υπομονή ψηλαφήσαμε κάθε χωρίο, υπενθυμίζοντάς σας ότι πρέπει να ευαρεστείτε τον παντοκράτορα Θεό με δικαιοσύνη και ειλικρίνεια και υπομονή κατά τρόπον ευσεβή, ομονοώντας χωρίς μνησικακία, με αγάπη και ειρήνη, με πολλή επιείκεια, καθώς και οι πατέρες μας, που αναφέραμε πριν, ευαρέστησαν με την ταπεινοφροσύνη τους τον Πατέρα και Θεό και δημιουργό και όλους τους ανθρώπους. Και αυτά σας τα υπενθυμίσαμε με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση, διότι γνωρίζαμε καλά, ότι γράφουμε σε άνδρες πιστούς και πολύ λόγιους, που έχουν εγκύψει στα λόγια της διδασκαλίας του Θεού.
63. Είναι λοιπόν δίκαιο, με τα τόσα και τέτοια παραδείγματα, να πάτε και να σκύψετε τον αυχένα σας και αφού εκπληρώσετε το χρέος της υπακοής, να συνταχθείτε με αυτούς που έχουν οριστεί οδηγοί των ψυχών σας, ώστε, αφού ησυχάσουμε από την άσκοπη στάση, να έρθουμε στον σκοπό που είναι μπροστά μας με ειλικρίνεια, χωρίς κανένα ψεγάδι. Διότι θα μας δώσετε χαρά και αγαλλίαση εάν υπακούσετε σ’ αυτά που σας γράψαμε δια του αγίου Πνεύματος, και κόψετε την αθέμιτη οργή της ζηλοτυπίας σας, σύμφωνα με την παράκληση που κάναμε για ειρήνη και ομόνοια με την επιστολή αυτή. Στείλαμε επίσης άνδρες πιστούς και συνετούς, που από τη νεανική ηλικία τους μέχρι τα γηρατειά τους πολιτεύθηκαν άψογα μεταξύ μας, οι οποίοι και θα είναι μάρτυρες ανάμεσα σε σας και σε μας. Και αυτό το κάναμε, για να γνωρίζετε ότι υπήρξε και υπάρχει κάθε φροντίδα, για να ειρηνεύσετε όσο γρηγορώτερα γίνεται.
64. Είθε λοιπόν ο παντεπόπτης Θεός και Δεσπότης των πνευμάτων και Κύριος κάθε ανθρώπου, ο οποίος εξέλεξε τον Κύριο Ιησού Χριστό και μέσω αυτού και εμάς σε λαό περιούσιο, να δώσει σε κάθε ψυχή, που φέρει το μεγαλόπρεπο και άγιο όνομά του, πίστη, φόβο, ειρήνη, υπομονή, υποχωρητικότητα, εγκράτεια, αγνότητα και σωφροσύνη, για να ευαρεστήσει στο όνομά του, μέσω του αρχιερέα και προστάτη μας Ιησού Χριστού, δια του οποίου ανήκει σ’ αυτόν δόξα, μεγαλωσύνη, δύναμη, τιμή και τώρα και σε όλους τους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
65. Και τους απεσταλμένους από μας Κλαύδιο Έφηβο και Ουαλέριο Βίτωνα μαζί και με τον Φορτουνάτο, να τους ξαναστείλει με ειρήνη και χαρά γρήγορα σε μας, για να μας αναγγείλουν την ειρήνη και ομόνοια που ευχόμαστε και ποθούμε, ώστε πολύ γρήγορα να χαρούμε και εμείς για τη σταθερότητά σας.
Η χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού να είναι μαζί σας και μαζί με όλους όσους είναι παντού καλεσμένοι από τον Θεό μέσω αυτού, δια του οποίου ανήκει σ’ αυτόν δόξα, τιμή, δύναμη και μεγαλωσύνη, θρόνος αιώνιος, από τους αιώνες και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
61. Τοις τε άρχουσι και ηγουμένους ημών επί της γης συ, Δέσποτα, έδωκας την εξουσίαν της βασιλείας αυτοίς δια του μεγαλοπρεπούς και ενεκδιηγήτου κράτους σου, εις το γινώσκοντας ημάς την υπό σου αυτοίς δεδομένην δόξαν και τιμήν υποτάσσεσθαι αυτοίς, μηδέν εναντιουμένους τω θελήματί σου, οις δος, Κύριε, υγίειαν ειρήνην, ομόνοιαν, ευστάθειαν, εις το διέπειν αυτούς την υπό σου δεδομένην αυτοίς ηγεμονίαν απροσκόπως. Συ γαρ, επουράνιε βασιλεύ των αιώνων, δίδως τοις υιοίς των ανθρώπων δόξαν και τιμήν και εξουσίαν των επί της γης υπαρχόντων˙ συ, Κύριε, διεύθυνον την βουλήν αυτών κατά το καλόν και ευάρεστον ενώπιόν σου, όπως, διέποντες εν ειρήνη και πραΰτητι ευσεβώς την υπό σου αυτοίς δεδομένην εξουσίαν, ιλεώ ου ταγχάνωσιν. Ο μόνος δυνατός ποιήσαι ταύτα και περισσότερα αγαθά μεθ’ ημών, σοι εξομολογούμεθα δια του αρχιερέως και προστάτου των ψυχών ημών Ιησού Χριστού, δι’ ου σοι η δόξα και η μεγαλωσύνη και νυν και εις γενεάν γενεών και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
62. Περί μεν των ανηκόντων τη θρησκεία ημών, των ωφελιμωτάτων, τοις θέλουσιν ενάρετον βίον ευσεβώς και δικαίως διευθύνειν, ικανώς επεστείλαμεν υμίν, άνδρες αδελφοί. Περί γαρ πίστεως και μετανοίας και γνησίας αγάπης και εγκρατείας και σωφροσύνης και υπομονής πάντα τόπον εψηλαφήσαμεν, υπομιμνήσκοντες˙ δειν υμάς εν δικαιοσύνη και αληθεία και μακροθυμία τω παντοκράτορι Θεώ οσίως ευαρεστείν, ομονοούντας αμησικάκως εν αγάπη και ειρήνη μετά εκτενούς επιεικείας, καθώς και οι προδεδηλωμένοι πατέρες ημών ευηρέστησαν ταπεινοφρονούντες τα προς τον Πατέρα και Θεόν και κτίστιν και πάντας ανθρώπους. Και ταύτα τοσούτω ήδιον υπεμνήσαμεν, επειδή σαφώς ήδειμεν γράφειν ημάς ανδράσι πιστοίς και ελλογιμωτάτοις και εκεκυφόσιν εις τα λόγια της παιδείας του Θεού.
63. Θεμιτό νουν εστί τοις τοιούτοις και τοσούτοις υποδείγμασι προσελθόντας υποθείναι τον τράχηλον και τον της υπακοής τόπον αναπληρώσαντας προσκλιθήναι τοις γενομένοις ηγουμένοις των ψυχών ημών, όπως ησυχάσαντες της ματαίας στάσεως, επί τον προκείμενον ημίν εν αληθεία σκοπόν δίχα παντός μώμου καταντήσωμεν. Χαράν γαρ και αγαλλίασιν ημίν παρέξετε, εάν, υπήκοοι γενόμενοι τοις υφ’ ημών γεγραμμένοις δια του αγίου Πνεύματος, εκκόψητε την αθέμιτον του ζήλους υμών οργήν κατά την έντευξιν, ην εποιησάμεθα περί ειρήνης και ομονοίας εν τήδε τη επιστολή. Επέμψαμεν δε άνδρας πιστούς και σώφρονας, από νεότητος αναστραφέντας έως γήρους αμέμπτως εν ημίν, οίτινες και μάρτυρες έσονται μεταξύ υμών και ημών. Τούτο δε εποιήσαμεν, ίνα ειδήτε, ότι πάσα ημίν φροντίς και γέγονε και έστιν εις το εν τάχει υμάς ειρηνεύσαι.
64. Λοιπόν ο παντεπόπτης Θεός και Δεσπότης των πνευμάτων και Κύριος πάσης σαρκός, ο εκλεξάμενος τον Κύριον Ιησούν Χριστόν και ημάς δι’ αυτού εις λαόν περιούσιον, δώη πάση ψυχή, επικεκλημένη το μεγαλοπρεπές και άγιον όνομα αυτού, πίστιν, φόβον, ειρήνην, υπομονήν, μακροθυμίαν, εγκράτειαν, αγνείαν και σωφροσύνην, εις ευαρέστησιν τω ονόματι αυτού δια του αρχιερέως και προστάτου ημών Ιησού Χριστού, δι’ ου αυτώ δόξα και μεγαλωσύνη, κράτος, τιμή και νυν και εις πάντας τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
65. Τους δε απεσταλμένους αφ’ ημών Κλαύδιον Έφηβον και Ουαλέριον Βίτωνα συν και Φορτουνάτω εν ειρήνη, μετά χαράς εν τάχει αναπέμψατε προς ημάς, όπως θάττον την ευκταίαν και επιποθητήν ημίν ειρήνην και ομόνοιαν απαγγέλωσιν, εις το τάχιον και ημάς χαρήναι περίτης ευσταθείας υμών.
Η χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού μεθ’ υμών και μετά πάντων πανταχή των κεκλημένων υπό του Θεού δι’ αυτού, δι’ ου αυτώ δόξα, τιμή, κράτος και μεγαλωσύνη, θρόνος αιώνιος, από των αιώνων εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Από την συλλογή: Αποστολικοί Πατέρες, άπαντα τα έργα (3).
Κλημέντια Β’: Προς Κορινθίους Α’ – Β’, Μαρτύριον Κλήμεντος.
Εκδότης ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Σειρά: ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 118
Χρονολογία Έκδοσης, Δεκέμβριος 1994
Μετάφραση (Νεοελληνική απόδοση), Παπαευαγγέλου Παναγιώτης.
Επιμέλεια, ΜΕΡΕΤΑΚΗΣ Γ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ
Η/Υ επιμέλεια: Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Εισαγωγή της πρώτης προς Κορινθίους επιστολής:
